Του Δημήτρη Πανταζόπουλου
Όταν το 2008 η κυβέρνηση αποφάσιζε την «απελευθέρωση» της αγοράς ενέργειας οι διάφοροι θιασώτες της ιδιωτικής πρωτοβουλίας πανηγύριζαν. Σήμερα η ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας) και ο ΔΕΣΜΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας) δηλαδή η κυβέρνηση, αποφασίζουν να κλείσουν τις δυο μεγαλύτερες ιδιωτικές εταιρείες παροχής.
Οι δύο εταιρείες ENERGA και HELLAS POWER οι οποίες ελέγχανε το 8% της αγοράς (91% έχει η ΔΕΗ και 1% μικρότεροι πάροχοι) έχουν φεσώσει τη ΔΕΗ (που λειτουργεί ως διαχειριστής του δικτύου) με 67εκ ευρώ ενώ στο ΔΕΣΜΗΕ (δηλ. στο δημόσιο) έχουν χρέη αλλά 120εκ ευρώ (στοιχεία ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ).
Ταυτόχρονα η εισαγγελία ερευνά τα οικονομικά των 2 εταιρειών και τους λογαριασμούς τους στην Ελβετία αφού φαίνεται ότι η εξαγορά και των 2 εταιρειών από την Ρώσο – Αραβικών συμφερόντων Worlwide Energy είναι ύποπτη για ξέπλυμα μαύρου χρήματος.
Ακόμα πιο εξοργιστικό είναι ότι η κυβέρνηση είχε ήδη ρυθμίσει μια φορά τα χρέη των εταιρειών αυτών αλλά αυτές δεν απέδιδαν ούτε καν τις δόσεις της ρύθμισης.
Επιπλέον αυτή τη στιγμή οι δύο εταιρείες δεν έχουν αποδώσει στο κράτος τόσο τα ποσά από το Ειδικό Τέλος Ακινήτων (ΕΕΤΗΔΕ) που έχουν εισπράξει από τους λογαριασμούς ρεύματος, ούτε τα δημοτικά τέλη.
Όλα για τους ιδιώτες
Αυτό που έγινε με την απελευθέρωση της ενέργειας είναι ότι το δημόσιο εκχώρησε σε ιδιώτες το ρεύμα σχεδόν τσάμπα και τους έδωσε την ευκαιρία να κερδίσουν χωρίς κόπο και χωρίς ρίσκο. Την ευθύνη της παραγωγής και του δικτύου συνεχίζει να έχει η ΔΕΗ και το δημόσιο ενώ οι ιδιώτες λειτουργούν απλά ως πωλητές.
Απελευθέρωση της αγοράς = ιδιωτικά μονοπώλια
Μπορεί η απελευθέρωση να γίνεται πάντα για να σπάσει το κρατικό μονοπώλιο αλλά στην πράξη οδηγεί στα ιδιωτικά ολιγοπώλια και μονοπώλια. Αυτό συνέβη στην Ελλάδα με την επί της ουσία συγχώνευση των ENERGA και HELLAS POWER αλλά αυτή είναι και η διεθνής εμπειρία. Στη Βρετανία πχ που από την περίοδο της Θάτσερ είναι η πρώτη χώρα της Ευρώπης που απελευθέρωσε την αγορά ενέργειας από τις 20 αρχικές εταιρείες, σήμερα μέσα από αγορές και συγχωνεύσεις έχουν μείνει μόνο 6.
Τα ιδιωτικά μονοπώλια λειτουργούν ως καρτέλ που κρατά τις τιμές ψηλά. Στη Βρετανία πχ η εταιρεία Centrica (μεγαλύτερος πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας με 16 εκατ. οικιακούς πελάτες)το 2009 ανακοίνωσε αύξηση της τιμής της κιλοβατώρας κατά 35%, λόγω αύξησης των τιμών πετρελαίου. Όταν όμως αργότερα η χοντρική τιμή της ενέργειας έπεσε περίπου στο μισό, οι οικιακοί λογαριασμοί μειώθηκαν μόνο κατά 4%.
Τέλος σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της Ευρωπαικής επιτροπής για την περίοδο 2001 – 2008 αντί για τον «ανταγωνισμό» η απελευθέρωση οδήγησε σε συγκέντρωση της ενέργειας στα χέρια ιδιωτών αφού επτά εταιρείες ελέγχουν πάνω από τα δύο τρίτα των αναγκών της Ε.Ε. σε ηλεκτρική ενέργεια.
Ιδιωτική πρωτοβουλία = κερδοσκοπία
Είναι σαφές ότι οι ιδιώτες έχουν σαν μοναδικό στόχο να κερδίσουν με ότι καταπιάνονται. Η περίπτωση του ηλεκτρικού ρεύματος δεν αφορά μεμονωμένες περιπτώσεις απατεώνων. Αυτή είναι η λογική του κεφαλαίου που προσπαθεί να κερδίσει από όπου μπορεί όπως μπορεί.
Στον τομέα της ενέργειας η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η απελευθέρωση της αγοράς ενέργεια στην πολιτεία της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ. Όλος ό κόσμος παρακολούθησε από το Δεκέμβριο του 2000 ως το Φλεβάρη του 2001 αλλεπάλληλα μπλακάουτ που βύθιζαν στο σκοτάδι την πολιτεία. Τα μπλακάουτ ήταν αποτέλεσμα των κερδοσκοπικών παιχνιδιών με την τιμή του ρεύματος και της έλλειψης επενδύσεων στην παραγωγή. Με τη μεσολάβηση της περιβόητης ENRON η χονδρική τιμή του ρεύματος στην Καλιφόρνια είχε αυξηθεί κατά 7000% σε μια βδομάδα ενώ οι αυξήσεις στα τιμολόγια είχαν φθάσει ακόμα και το 1000% σε κάποιες περιοχές. Αυτό έγινε δυνατόν αφού οι ιδιώτες προφασίζονταν βλάβες στα εργοστάσια παραγωγής ενώ παρά το γεγονός ότι ο πληθυσμός της πολιτείας είχε αυξηθεί κατά 13% και μαζί του και η ζήτηση για ρεύμα αυτοί δεν είχαν κάνει καμία απολύτως επένδυση στην παραγωγή. Και εδώ το αμερικάνικο κράτος επιβαρύνθηκε με επενδύσεις 20εκ δολαρίων για επενδύσεις στο δίκτυο και την παραγωγή.
Ρεύμα φθηνό – ΔΕΗ για το λαό
Το αγαθό της ενέργειας με βάση όλα τα παραπάνω δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο κερδοσκοπίας στα χέρια των ιδιωτών αλλά πρέπει να είναι φθηνό και προσβάσιμο σε όλους. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από μια δημόσια επιχείρηση ηλεκτρισμού κάτω από το δημοκρατικό έλεγχο των εργαζομένων και της κοινωνίας και με το σεβασμό του περιβάλλοντος σε όλα τα στάδια της παραγωγής.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ακόμα και στη Γερμανία μία σειρά δήμοι και τοπικές κυβερνήσεις προσπαθούν να ξαναθέσουν το ρεύμα σε δημόσιο έλεγχο την τελευταία περίοδο. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της αγοράς της 5ης μεγαλύτερης εταιρείας παραγωγής ενέργειας (Steag) από μια σύμπραξη επτά δήμων στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία με σκοπό να μειωθεί έτσι η εξάρτηση των δήμων από τις ιδιωτικές ενεργειακές εταιρείες.
