Σοκαριστική είναι η είδηση που έγινε γνωστή πριν από λίγες μέρες στο Βέλγιο, σχετικά με το θάνατο του Σλοβάκου Γιόζεφ Τσόβανεκ, μετά από τη σύλληψή του στο αεροδρόμιο του Σαρλερουά. Σοκαριστικές είναι και οι εικόνες που τη συνοδεύουν: μέσα στο κελί του αεροδρομίου, όπου κρατείται ο Γιόζεφ, ένας αστυνομικός πιέζει το θώρακα του θύματος με τα γόνατα για περίπου 16 λεπτά, ενώ μια άλλη αστυνομικός κάνει το ναζιστικό χαιρετισμό.
Το πιο σοκαριστικό είναι όμως ότι το περιστατικό συνέβη πριν από δυόμιση χρόνια, το Φλεβάρη του 2018, αλλά ήρθε στη δημοσιότητα τον Αύγουστο του 2020, αφού η οικογένεια του θύματος ζήτησε επιτακτικά να διενεργηθεί εσωτερική αστυνομική έρευνα.
Τα γεγονότα
Διαβάζουμε, λοιπόν, στα μέσα ότι το Φλεβάρη του 2018, ο Γιόζεφ Τσόβανεκ επρόκειτο να επιστρέψει στη Μπρατισλάβα, μετά από ένα επαγγελματικό ταξίδι στο Βέλγιο. Κατά την επιβίβαση, προέκυψε μια λογομαχία ανάμεσα σε αυτόν και μια αεροσυνοδό (αναφέρεται ότι το θύμα αρνήθηκε να επιδείξει την κάρτα επιβίβασης), και ο πιλότος έκρινε ότι ο επιβάτης ήταν «ασταθής», ότι δεν μπορούσε να του επιτρέψει την επιβίβαση και κάλεσε την αστυνομία του αεροδρομίου να τον απομακρύνει.
Ο Τσόβανεκ συνελήφθη και κρατήθηκε για πολλές ώρες σε κελί στο αεροδρόμιο, από όπου μεταφέρθηκε σε τοπικό νοσοκομείο. Εκεί διαπιστώθηκε ότι βρισκόταν σε κώμα, νοσηλεύτηκε και τελικά κατέληξε μετά από λίγες μέρες. Σε όλη τη διάρκεια της κράτησης, δεν μπόρεσε να επικοινωνήσει με την οικογένειά του: η σύζυγός του τον αναζήτησε μέσω γνωστών και ανακάλυψε μόνη της ότι δεν είχε επιβιβαστεί στο αεροπλάνο και ότι ήταν υπό κράτηση, με αποτέλεσμα να μεταβεί άμεσα οδικώς στο Βέλγιο και αφού ο Γιόζεφ είχε ήδη μεταφερθεί στο νοσοκομείο.
Τι ακριβώς συνέβη κατά την σύλληψη και την κράτηση τελεί προς το παρόν (εδώ και δυόμιση χρόνια!) υπό δικαστική έρευνα, ενώ δεν έχει υπάρξει αστυνομική έρευνα. Οι εικόνες που ήρθαν στη δημοσιότητα είναι όσα κατέγραψε η κάμερα ασφαλείας του κελιού: εκεί βλέπουμε τον Γιόζεφ να κινείται ασυνάρτητα, να χτυπάει το κεφάλι στον τοίχο και να αυτοτραυματίζεται. Κατόπιν, έξι αστυνομικοί επεμβαίνουν, ένας τον ακινητοποιεί στο κρεβάτι, πιέζοντας το θώρακά του με τα γόνατα για σχεδόν 16 λεπτά, την ίδια ώρα που μια νεαρή αστυνομικός κάνει το ναζιστικό χαιρετισμό και ενώ τέσσερις άλλοι συνάδελφοί τους μοιάζουν να διασκεδάζουν με τη σκηνή.
Οι αντιδράσεις της αστυνομίας
Ο υπαρχηγός της ομοσπονδιακής αστυνομίας, Αντρέ Ντεζανφάν, ο οποίος όταν συνέβησαν τα γεγονότα ήταν αρμόδιος για την αστυνομία του Σαρλερουά, δήλωσε σοκαρισμένος και έκπληκτος! Επί 30 μήνες δεν είχε ιδέα για το συμβάν! Διέταξε να διενεργηθεί έρευνα από το τμήμα εσωτερικού ελέγχου της αστυνομίας και τέθηκε αυτοβούλως σε διαθεσιμότητα για όσο θα διαρκέσει η έρευνα.
Λιγότερο απολογητικός φάνηκε ο δικηγόρος της νεαρής αστυνομικού που χαιρέτησε χιτλερικά: «Ο θάνατος δεν προέκυψε από τη χειρονομία της» (!), είπε «και εξάλλου τότε ήταν πολύ νέα». Προφανώς κατά το δικηγόρο, το νεαρό της ηλικίας δικαιολογεί να ασπάζεται κάνεις τη ναζιστική ιδεολογία και να κάνει πλάκα ενώ δίπλα του κακοποιείται θανάσιμα ένας άνθρωπος.
Εξάλλου, κατα τη συνήθη πρακτική της αστυνομίας, υπήρξαν απόπειρες να αποδοθεί η «ασταθής συμπεριφορά» και ο θάνατος του Γιόζεφ, σε χρήση αλκοόλ και ουσιών. Οι τοξικολογικές εξετάσεις όμως έδειξαν πως καμία ουσία δεν είχε καταναλώσει.
Από την πλευρά της οικογένειας, η σύζυγός του Γιόζεφ Τσόβανεκ είναι αποφασισμένη να φτάσει μέχρι τέλους προκειμένου να αποκαλυφθεί τι συνέβη. «Βλέποντας τις εικόνες από τη δολοφονία του George Floyd, σκέφτηκα πως ο σύζυγός μου πέθανε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο», είπε.Συμπλήρωσε ακόμα ότι, οι άνθρωποι που το έκαναν αυτό, πρέπει τουλάχιστον να πάψουν να δουλεύουν για την αστυνομία.
Πολλά «μεμονωμένα περιστατικά»
Η είδηση είναι φυσικά σοκαριστική, αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνουν παρόμοια περιστατικά.
Μόλις ένα μήνα πριν, ο αλγερινός Ακράμ Ριντά πέθανε μετά από άγριο ξυλοδαρμό από αστυνομικούς στην Αμβέρσα. Και σε αυτή την περίπτωση, η αστυνομία προσπάθησε να αποδώσει το θάνατο σε χρήση ναρκωτικών. Ακολούθησαν κινητοποιήσεις με αίτημα να διενεργηθεί ανεξάρτητη έρευνα για τα αίτια του θανάτου του Ακράμ. Οι διαδηλωτές που συγκεντρώθηκαν μπροστά στο δικαστικό μέγαρο της Αμβέρσας, αντιμετώπισαν ακραια βία, ξύλο και επίθεση με αύρες από την αστυνομία.
Τον Απρίλιο, κατά τη διάρκεια της καραντίνας, ο 19χρονος Αντίλ σκοτώθηκε ακαριαία στο Μόλενμπεκ των Βρυξελλών, κατά τη διάρκεια αστυνομικού ελέγχου: προσπάθησε να διαφύγει τον έλεγχο οδηγώντας ένα σκούτερ, το οποίο συγκρούστηκε με ένα από τα περιπολικά που τον καταδίωκαν και τραυματίστηκε θανάσιμα.
Πριν από μία εβδομάδα, επίσης στις Βρυξέλλες, τρεις νεαρές φοιτήτριες δέχτηκαν σεξουαλική παρενόχληση από κάποιον άγνωστο, ενώ έφευγαν από ένα μπαρ. Όταν απευθύνθηκαν σε αστυνομικούς που περιπολούσαν εκείνη την ώρα στη γειτονιά, για να καταγγείλουν το περιστατικό, δέχτηκαν σχόλια του τύπου «τι περίμενες, έτσι όπως είσαι ντυμένη;» και επίπληξη επειδή δεν φορούσαν μάσκες. Οι κοπέλες αντέδρασαν και τελικά οδηγήθηκαν στο τμήμα με χειροπέδες, αφού ξυλοκοπήθηκαν από τους αστυνομικούς.
Δύο χρόνια πριν, η Μάντα Σάουρι, ένα κοριτσάκι δύο ετών από το Κουρδιστάν, έπεσε νεκρή από πυρά αστυνομικών, κατά τη διάρκεια καταδίωξης του δουλεμπορικού φορτηγού στο οποίο επέβαινε με τους γονείς της με προορισμό τη Βρετανία.
Ο κατάλογος δυστυχώς, δεν έχει τέλος.
Δομικό στοιχείο του συστήματος η αστυνομική βία
Στο Βέλγιο, όπως και στις Ηνωμένες πολιτείες, στην Ελλάδα και εν τέλει παντού, οι αστικές δημοκρατίες δεν μπορούν να εδραιώσουν την κυριαρχία τους χωρίς την αστυνομική βία. Είτε για να καταστείλουν αντιδράσεις και κινητοποιήσεις εργαζομένων, είτε προκειμένου οι πολίτες να είναι γενικά πειθαρχημένοι, να μην αντιδρούν στις αδικίες και τα σκάνδαλα και να μη διεκδικούν καλύτερες συνθήκες ζωής, η αστυνομία είναι απαραίτητο εργαλείο στα χέρια της άρχουσας τάξης – και ως τέτοιο είναι σύμφυτη με την άσκηση βίας κατά των καταπιεσμένων. Ο ρόλος της είναι ακριβώς να καταστέλλει.
Είναι γεγονός ότι συνήθως τα θύματα της αστυνομικής βίας είναι μέλη μειονοτήτων (Άραβες και Αφρικανοί στη Δυτική Ευρώπη, Αφροαμερικάνοι και Λατίνοι στις Ηνωμένες Πολιτείες) και μετανάστες ή πρόσφυγες. Καθώς ανήκουν στα κατώτερα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα, οι άνθρωποι αυτοί είναι πιο ευάλωτοι, κάποιες φορές παραβατικοί, σίγουρα ο εύκολος στόχος. Τα παραπάνω περιστατικά όμως μας δείχνουν πως κανείς δεν είναι στο απυρόβλητο: ο Γιόζεφ ήταν Σλοβάκος, τα κορίτσια στις Βρυξέλλες Βελγίδες.
Η λογική του «διαίρει και βασίλευε» είναι εξαιρετικά βολική για την άρχουσα τάξη. Οι εργαζόμενοι και τα κατώτερα στρώματα σπρώχνονται να εντοπίζουν τον εχθρό στον άνθρωπο με το διαφορετικό δέρμα, την ξένη καταγωγή ή τον διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Είναι για κάποιους βολικό να στρέφεται η οργή τους για τις αδικίες και τα οικονομικά προβλήματα σε αυτούς τους ευάλωτους ανθρώπους. Και η άρχουσα τάξη ανενόχλητη πολλαπλασιάζει τα κέρδη της και διαιωνίζει το εκμεταλλευτικό σύστημα. Η αστυνομική βία και καταστολή είναι ένα από τα μέσα που έχει στη διάθεσή της.
Διαμαρτυρίες
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, καλέστηκε χτες Σάββατο κινητοποίηση στο δικαστικό μέγαρο του Σαρλερουά. Οι διαδηλωτές διαμαρτύρονται για τη δολοφονία του Γιόζεφ Τσόβανεκ και την απόπειρα συγκάλυψης των γεγονότων από την αστυνομία και ζητούν να διεξαχθεί ανεξάρτητη έρευνα. Θα ακολουθήσουν και άλλες κινητοποιήσεις στις Βρυξέλλες και τη Λιέγη. Καταγγελτική ανακοίνωση κυκλοφόρησε και από το συνδικάτο FGTB (που πρόσκειται στο Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα).
Πέρα όμως από αυτή τη δίκαιη διεκδίκηση σχετικά με το συγκεκριμένο περιστατικό, η αστυνομική βία μπορεί να εξηγηθεί μόνο σαν δομικό στοιχείο του συστήματος, και θα συντηρείται όσο υπάρχει καπιταλισμός.
