Βάνα Θεοδωροπούλου, 4ο έτος στο Τμήμα Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ
Αντιδράσεις έχει προκαλέσει ένα περιστατικό διακρίσεων που συνέβη πριν από λίγες ημέρες στο τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πιο συγκεκριμένα, στο μάθημα της ψυχοπαθολογίας, οι φοιτητές εξετάστηκαν σε ερωτήματα που εμφανώς κατέτασσαν τη διεμφυλικοτητα στο πεδίο των ψυχικών διαταραχών.
Μια από αυτές τις ερωτήσεις ήταν και η εξής:
«Ποιο από τα παρακάτω δεν αποτελεί κριτήριο για την Διαταραχή Ταυτότητας Γένους;»
Όλες οι πιθανές απαντήσεις, ωστόσο, εμπεριείχαν την διάσταση της ψυχικής διαταραχής, ενώ η σύγχρονη επιστημονική θέση ότι η διεμφυλικότητα δεν θεωρείται ψυχική διαταραχή, θα θεωρούνταν λανθασμένη. Τα διεμφυλικά ή αλλιώς «τρανς» άτομα είναι εκείνα τα οποία δεν ταυτίζουν το φύλο τους με εκείνο που τους έχει αποδοθεί βιολογικά. Όπως είναι γνωστό, η τρανς ταυτότητα έχει αφαιρεθεί από τις ψυχικές διαταραχές, σύμφωνα με την ενδέκατη έκδοση της Διεθνούς Στατιστικής Ταξινόμησης Νοσημάτων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας (ICD-11) του παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Παρ’ όλα αυτά, στο συγκεκριμένο μάθημα της ψυχοπαθολογίας η τρανς ταυτότητα κατατάσσεται στις ψυχικές διαταραχές, παθολογικοποιώντας, με τον τρόπο αυτό, όλα τα διεμφυλικά άτομα. Οι αντιδράσεις των φοιτητών αλλά και άλλων ομάδων ήταν άμεσες, καθώς το περιστατικό αυτό αποτελεί ανεπίτρεπτο γεγονός για τον Πανεπιστημιακό χώρο.
Η απάντηση της καθηγήτριας
Η καθηγήτρια με ανακοίνωση της μέσω της σχολής μετά το γεγονός, εξέφρασε τη στενοχώρια και τη λύπη της, ενώ παρότρυνε κάθε φοιτητή που αισθάνθηκε άβολα να επικοινωνήσει σε προσωπικό επίπεδο με εκείνη. Σύμφωνα με την ίδια μάλιστα, στη διάρκεια των μαθημάτων έγινε προσπάθεια να αποκτήσουν οι φοιτητές τις κατάλληλες γνώσεις για τις διαγνωστικές κατηγορίες σύμφωνα με επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία. Αν ίσχυε όμως κάτι τέτοιο, γιατί τα τρανς άτομα παρουσιάζονται ως ψυχικά διαταραγμένα, ενώ πλέον η διαγνωστική αυτή κατηγορία έχει αποπαθολογικοποιηθεί πλήρως; Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι καμία ουσιαστική προσπάθεια δεν έγινε για να αποκατασταθεί το περιστατικό, αλλά μονάχα να πάρει μικρότερη διάσταση και να καλυφθεί.
Οι αντιδράσεις των φοιτητών
Αρκετοί φοιτητές, αλλά και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και οργανώσεις, εξέφρασαν το θυμό και την αγανάκτηση τους για το περιστατικό, καθώς είναι αδιανόητο το σύγχρονο ελληνικό Πανεπιστήμιο να υιοθετεί τόσο απαρχαιωμένες αντιλήψεις, που το μόνο που πετυχαίνουν είναι να διαιωνίζουν και να αναπαράγουν τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις. Επίσης, τρανς άτομα που εξετάζονταν στο συγκεκριμένο μάθημα, αναγκάστηκαν να συμπληρώσουν ερωτήματα που ουσιαστικά παθολογικοποιούσαν τους ίδιους. Πώς ήταν, λοιπόν δυνατό να συνεχίσουν αμέριμνοι την εξέτασή τους; Ένα τέτοιο γεγονός μπορεί να έχει μεγάλες συνέπειες στον ψυχισμό τους, αφού και οι ίδιοι επιδιώκουν να λαμβάνουν την κατανόηση και την αποδοχή όλης της πανεπιστημιακής κοινότητας, και όχι να αντιμετωπίζονται σαν «ψυχικά άρρωστοι» ή «διαταραγμένοι». Η τρανσφοβία είναι υπαρκτή σε πολλά ιδρύματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, όπως άλλωστε και στην υπόλοιπη κοινωνία, προκαλώντας προβλήματα αλλά και αντιδράσεις από πολλούς μαθητές και φοιτητές.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τρανσφοβικής βίας στο σχολικό πλαίσιο, αποτελεί ένα περιστατικό ρατσιστικής βίας σε σχολείο της Αττικής, το οποίο κατήγγειλαν το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (τρανς) και η ομάδα «Ομοφοβία στην Εκπαίδευση». Σύμφωνα με την καταγγελία, μια τρανς μαθήτρια σε νυχτερινό σχολείο της Αθήνας έζησε τον απόλυτο τρόμο, όταν ο διευθυντής αλλά και οι συμμαθητές της την χλεύασαν, αλλά και την απείλησαν λόγω της εμφάνισής της. Η μαθήτρια έφτασε, ακόμη, και στην σκέψη της αυτοκτονίας, μη μπορώντας να διαχειριστεί την κατάσταση. Το παραπάνω περιστατικό, αποτελεί μονάχα ένα παράδειγμα από τα ποικίλα γεγονότα τρανσφοβικών επιθέσεων που καταγράφονται κάθε χρόνο στη χώρα μας.
Ανάγκη για νέα συγγράμματα
Έμφαση πρέπει να δοθεί και στο γεγονός, ότι τα πανεπιστημιακά συγγράμματα δεν έχουν αναθεωρηθεί και επανεκδοθεί σύμφωνα με τα σύγχρονα επιστημονικά και ερευνητικά δεδομένα. Κάτι τέτοιο ωστόσο είναι απαραίτητο, αφού όπως όλοι γνωρίζουμε, η κοινωνία εξελίσσεται και μαζί με εκείνη αλλάζουν και οι συνθήκες, τα επιστημονικά στοιχεία και η πραγματικότητα στο σύνολο της. Ας αναρωτηθούμε, όμως, τι αντίκτυπο μπορεί να έχει η κατάσταση αυτή στους μελλοντικούς ψυχολόγους της σχολής; Παίρνοντας το πτυχίο τους θα είναι σε θέση να υπερασπιστούν τα δικαιώματά του κάθε ατόμου ή θα τους εμφυσήσουμε τις έννοιες της διάκρισης και της προκατάληψης; Και παρόλο που αρκετοί καθηγητές δε συμμερίζονται πλέον τις απόψεις που παρουσιάζονται στα βιβλία-όπως υποστήριξε εκ των υστέρων και η συγκεκριμένη καθηγήτρια-γιατί τόσα χρόνια δεν έχουν προχωρήσει σε αναθεώρηση των συγγραμμάτων; Η ανανέωση των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων κρίνεται πραγματικά απαραίτητη. Μόνο έτσι, οι τωρινοί φοιτητές θα μπορούν να διδαχθούν τα πράγματα όπως έχουν, αλλά και όπως εξελίσσονται και αλλάζουν, ώστε να καταστούν ικανοί να ασκήσουν επαρκώς το επάγγελμά τους.
Τι κάνουμε εμείς;
Ένα τέτοιο περιστατικό είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί μόνο με τη συλλογική δράση και την αντίδραση όλων μας. Το συγκεκριμένο γεγονός αποτελεί ένα μονάχα παράδειγμα των ποικίλων περιστατικών διακρίσεων που συμβαίνουν καθημερινά στο χώρο της εκπαίδευσης, αλλά και στην κοινωνία γενικότερα. Πρέπει να υπάρξουν αντιδράσεις, τόσο από τους ίδιους τους καθηγητές, όσο και από τους φοιτητικούς συλλόγους, οι οποίοι πρέπει να οργανωθούν για να αντιμετωπιστούν (αλλά και να προληφθούν) παρόμοια περιστατικά, με αποφάσεις γενικών συνελεύσεων που να τα καταγγέλλουν και εκστρατείες ενημέρωσης. Ο καθημερινός αυτός αγώνας είναι ανάγκη να συνδεθεί με τον αγώνα για μια άλλη κοινωνία, όπου καμία διάκριση δε θα γίνεται λόγω του φύλου, της φυλής ή του σεξουαλικού προσανατολισμού. Μια σοσιαλιστική κοινωνία που θα αποδέχεται το διαφορετικό και θα τους χωράει όλους, χωρίς το φόβο να υποστεί κάποιος άνθρωπος διάκριση ή εκφοβισμό.
