Σε μια απροετοίμαστη κίνηση που προκάλεσε αναταράξεις, μέσω twitter όπως το συνηθίζει, ο Τράμπ ανακοίνωσε την αποχώρηση των αμερικάνικων στρατευμάτων από τη Συρία στις 19/12. Σε βίντεο με δηλώσεις του λέει πανηγυρικά «Νικήσαμε τον ISIS» (το «Ισλαμικό Κράτος»). Στην ουσία, η αποχώρηση των ΗΠΑ σημαίνει την παραδοχή της ήττας τους στην πόλεμο της Συρίας.
Επέμβαση ψυχρολουσία
Πολλές φορές όταν σαν Αριστερά αντιστεκόμαστε στις επεμβάσεις των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων σε κράτη της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής ή της Ασίας, πολλοί υποστηρίζουν ότι «αν δεν επέμβουν οι δυτικές δυνάμεις τα πράγματα θα είναι χειρότερα για τους ντόπιους». Ας αφήσουμε τα στοιχεία να μιλήσουν από μόνα τους.
Όταν το 2011, στον απόηχο της ανατροπής των δικτατόρων της Τυνησίας και της Αιγύπτου από τα μαζικά κινήματα της Αραβικής Άνοιξης ξεκίνησαν διαδηλώσεις στην Συρία, γυάλισε το μάτι των γερακιών των ΗΠΑ. Είδαν τις διαδηλώσεις κατά του Άσαντ σαν μια ευκαιρία να ξεφορτωθούν ένα καθεστώς που δεν ήταν φιλικό προς τα συμφέροντα τους στην περιοχή. Έτσι ξεκίνησαν να χρηματοδοτούν και να στηρίζουν πολιτικά και στρατιωτικά ομάδες της αντιπολίτευσης στον Άσαντ με σκοπό την ανατροπή του και την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος φιλικού προς τις ΗΠΑ. Δυστυχώς, το κίνημα αντίστασης στην Συρία δεν είχε την μαζικότητα, την πολιτική συγκρότηση και τις ρίζες στην κοινωνία για να απομονώσει αυτές τις ομάδες. Με συνέπεια να κυριαρχήσουν και η εξέγερση να μετατραπεί σε έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο για την εξουσία.
Σχεδόν 8 χρόνια μετά, ποια είναι τα αποτελέσματα της ανάμιξης των ΗΠΑ στην Συρία;
- Πάνω από μισό εκατομμύριο νεκροί.
- Σχεδόν 2 εκατομμύρια τραυματίες.
- Πάνω από 10 εκατομμύρια πρόσφυγες, 6 εκ στο εσωτερικό της χώρας και 5 εκ σε άλλες χώρες (σε σύνολο 20 εκατομμύρια πληθυσμού προπολεμικά).
- Μια χώρα κατεστραμμένη, που το ΑΕΠ της έπεσε πάνω από 60%, και που για την ανοικοδόμηση της χρειάζονται 250-400 δις δολάρια (ανάλογα με τις εκτιμήσεις).
- Κόστος για την αμερικάνικη οικονομία περίπου 15 δις δολάρια τον χρόνο.
- Επιπλέον, ο Άσαντ δεν έχει ανατραπεί, και βγαίνει στην ουσία νικητής από την σύγκρουση.
- Οι αντίπαλοι των ΗΠΑ στην σύγκρουση, η Ρωσία και το Ιράν, βγαίνουν ενισχυμένοι και θα καθορίσουν την επόμενη μέρα στην Συρία.
Και έχεις τον Τράμπ να μιλάει για «νίκη».
Οι ΗΠΑ «έλυσαν» ένα πρόβλημα που αυτοί δημιούργησαν
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια πανωλεθρία για την Μέση Ανατολή, αλλά και για τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή.
Το μόνο στοιχείο που μπορεί να παρουσιάσει ο Τράμπ σαν «νίκη» είναι ο περιορισμός του ISIS. Σύμφωνα με αναφορές, ο ISIS αυτή τη στιγμή έχει γύρω στους 14.000 μαχητές και ελέγχει μια περιοχή κοντά στο Albu Kamal στην ανατολική Συρία, ενώ περισσότεροι ένοπλοι υπάρχουν και στα εδάφη του Ιράκ. Όντως, σε σχέση με το αποκορύφωμα της δράσης του ISIS το 2015, όπου έλεγχε μια σημαντική περιοχή και απειλούσε να ιδρύσει κράτος, αυτή τη στιγμή είναι πολύ περιορισμένος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχει εξουδετερωθεί τελείως.
Βέβαια, το ερώτημα είναι πως θέριεψε αυτό το τερατούργημα που λέγεται ISIS, και γενικά οι ισλαμιστές φονταμενταλιστές. Οι ΗΠΑ, παρά τις διακηρύξεις για τον «πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία» έχουν μια μακρά ιστορία στήριξης φανατικών ισλαμικών ομάδων προκειμένου να χτυπήσουν καθεστώτα που δεν είναι φιλικά προς τα συμφέροντα τους. Το ’80 στήριξαν τους φονταμενταλιστές στο Αφγανιστάν ενάντια στην Σοβιετική Ένωση. Στο Ιράκ μετά το 2003 στήριξαν ομάδες φανατικών για να ενισχύσουν τις συγκρούσεις μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών και να εγκαθιδρύσουν την εξουσία τους μετά την πτώση του Σαντάμ. Και μετά το 2011 στήριξαν τις ισλαμικές πολιτοφυλακές ενάντια στον Άσαντ.
Μόνο όταν ο ISIS άρχισε να δυναμώνει επικίνδυνα και να στρέφεται ενάντια στο χέρι που τον τάιζε μπήκαν οι ΗΠΑ στη μάχη ενάντια του. Πέτυχαν δηλαδή μια νίκη σε ένα πρόβλημα που οι ίδιοι είχαν δημιουργήσει. Και φυσικά μπόρεσαν να πετύχουν αυτή τη νίκη μόνο με έναν συνασπισμό στην ουσία όλων των δυνάμεων, εχθρικών και φιλικών (από τις ΗΠΑ, τους δυτικούς, το Ισραήλ και την Σαουδική Αραβία, μέχρι τους Κούρδους, τον Άσαντ, την Ρωσία και την Τουρκία.
Τράμπ-Ερντογάν: από «προαιώνιοι εχθροί» τώρα «κολλητοί»
«Ξέρεις κάτι; Η Συρία είναι δική σου. Εγώ αποχωρώ».
Αυτά φέρεται να είπε ο Τράμπ στον Ερντογάν στο τηλεφώνημα που προηγήθηκε της απόφασης του Αμερικάνου προέδρου να διατάξει την αποχώρηση από την Συρία, με την χαρακτηριστική του κυνικότητα.
Πολύ νερό φαίνεται να κύλησε στο αυλάκι από τον Αύγουστο, που Τράμπ και Ερντογάν έφτασαν στο χείλος μιας μετωπικής σύγκρουσης, επιβάλλοντας δασμούς εκατέρωθεν και ανεβάζοντας τους τόνους χτυπώντας «τύμπανα του πολέμου». Ήταν το ψηλότερο σημείο της έντασης ανάμεσα στις δύο χώρες, βάση της οποίας ήταν η προσπάθεια της Τουρκίας να παίξει έναν ανεξάρτητο ρόλο στην περιοχή και να μην είναι απλά ο τοποτηρητής των ΗΠΑ.
Τώρα, ο Τράμπ λέει ότι θα «καθαρίσει» η Τουρκία τους εναπομείναντες θύλακες του ISIS, ενώ ήδη ανακοίνωσε εμπορική συνεργασία και πώληση του αντιπυραυλικού συστήματος Patriot αξίας 3,5 δις δολαρίων. Τι οδήγησε σε αυτή την στροφή 180 μοιρών;
Όταν συγκρούονται δύο καπιταλιστικές δυνάμεις, αυτή η σύγκρουση δεν έχει τίποτα το «ιδεολογικό». Μπορεί να χρησιμοποιούν μια ακραία προπαγάνδα για τους λόγους που κάποια άλλη δύναμη είναι «προαιώνιος εχθρός» τους, αλλά στην ουσία μιλάμε για διαφορές οικονομικών και στρατηγικών συμφερόντων. Πρόκειται λοιπόν για «παζάρι», στο οποίο φυσικά οι συμμαχίες και οι έχθρες μπορεί να αλλάζουν.
Έτσι λοιπόν, ΗΠΑ και Τουρκία συγκρούστηκαν για την κυριαρχία στην περιοχή, καθώς η Τουρκία συντάχτηκε με τους εχθρούς των ΗΠΑ, την Ρωσία και το Ιράν. Από τη στιγμή όμως που ο Τράμπ αποφάσισε ότι η Συρία είναι μια «χαμένη μάχη», φαίνεται ότι προτίμησε να επαναπροσεγγίσει την Τουρκία, προσφέροντας της τα εδάφη που ελέγχει, με αντάλλαγμα εμπορικές συμφωνίες, πωλήσεις όπλων, και μια γενικότερη στρατιωτική συνεργασία. Από την άλλη, ο Ερντογάν ξέρει ότι δεν θα μπορούσε να κερδίσει έναν γενικευμένο εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ, οπότε και αυτός δέχτηκε να επαναπροσεγγίσει προκειμένου να βγει κερδισμένος από την αποχώρηση των ΗΠΑ.
Το γεγονός βέβαια ότι τα συμφέροντα ΗΠΑ και Τουρκίας σε αυτή τη φάση ταυτίζονται, δεν σημαίνει ότι δεν θα αποκλίνουν ξανά σε μια επόμενη φάση.
Κούρδοι και ΗΠΑ
Βέβαια, οι μεγάλοι χαμένοι στην περιοχή είναι οι Κούρδοι, που βασιζόταν στην αμερικάνικη παρουσία για να προστατευτούν από την επιθετικότητα του Ερντογάν. Με την αποχώρηση των ΗΠΑ, οι Κούρδοι μένουν για άλλη μια φορά «προδομένοι» από τις μεγάλες δυνάμεις στις οποίες είχαν βασιστεί.
Οι Κούρδοι είναι ένας λαός 40 εκατομμυρίων χωρίς δικό τους κράτος, καθώς το Κουρδιστάν είναι μοιρασμένο στην Τουρκία, το Ιράκ, το Ιράν και την Συρία. Η επέμβαση των δυτικών στο Ιράκ το 2003 και στη Συρία το 2011 δημιούργησε αυταπάτες σε μαζικά στρώματα Κούρδων ότι μπορεί να οδηγήσει στην ίδρυση ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Έτσι, κουρδικές δυνάμεις βοήθησαν τις ΗΠΑ να σταθεροποιήσουν την εξουσία τους στο Ιράκ, να χτυπήσουν τον Άσαντ και να πολεμήσουν τον ISIS.
Οι Αμερικάνοι εκμεταλλεύτηκαν αυτή τη βοήθεια για να πετύχουν τους σκοπούς τους. Δεν είναι όμως διατεθειμένοι να συγκρουστούν για το θέμα αυτό με την Τουρκία, που θέλει να αποφύγει την δημιουργία κουρδικού κράτους όπως ο διάολος το λιβάνι γιατί βασικά αυτό θα σημαίνει την αναζωπύρωση του κουρδικού αγώνα εντός των εδαφών της. Ούτε φυσικά είναι διατεθειμένοι να κάνουν κάποιο πόλεμο για να στηρίξουν του Κούρδους. Έτσι, τους αφήνουν για άλλη μια φορά στο έλεος του Τουρκικού στρατού που ήδη ετοιμάζει στρατιωτική επιχείρηση στο Μανμπίτζ.
Υπάρχει λογική πίσω από την απόφαση;
«Δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια στρατηγική λογική πίσω από αυτή την απόφαση. Και αν δεν υπάρχει κάποια στρατηγική λογική τότε μπαίνει το ερώτημα γιατί πάρθηκε αυτή η απόφαση. Σε όλο τον κόσμο οι φίλοι και σύμμαχοι μας στην Μέση Ανατολή ρωτάνε, μήπως ο Ερντογάν εκβίασε τον πρόεδρο; Μήπως υπήρξε κάποια εξαγορά; Γιατί κάποιος να πάρει μια τέτοια απόφαση;»
Αυτά είναι τα λόγια με τα οποία ο στρατηγός εν αποστρατεία και πρώην διοικητής του ΝΑΤΟ Γουέσλι Κλάρκ σχολίασε την απόφαση του Τράμπ. Δημοκρατικοί αλλά και Ρεπουμπλικάνοι χαρακτήρισαν την απόφαση «καταστροφική». Η απόφαση αυτή ήδη οδήγησε στην παραίτηση του υπουργού Αμύνης Τζ. Μάττις και του Brett McGurk, ειδικού αντιπροσώπου των ΗΠΑ στην συμμαχία για την καταπολέμηση του ISIS.
Είναι αλήθεια ότι ο Τράμπ είναι ανεξέλεγκτος και «αντισυμβατικός» στην εξωτερική του πολιτική. Έχει τσακωθεί με ουκ ολίγους ηγέτες συμμαχικών με τις ΗΠΑ χωρών. Υποτίθεται θα έδινε μάχη με την Κίνα αλλά μετά έκανε ανοίγματα προς τον πρόεδρο Ξι, αλλά μετά ξεκίνησε εμπορικό πόλεμο. Ήταν έτοιμος να πάει σε πόλεμο με τον Κιμ της Β. Κορέας αλλά μετά είπε ότι «ερωτευτήκαμε». Και εκεί που μάλωνε με τον Ερντογάν τώρα γίναν φιλαράκια.
Στο συγκεκριμένο θέμα της Συρίας όμως είχε να αντιμετωπίσει μια κατάσταση όπου όποια κίνηση και να έκανε θα έχανε. Αν έμενε στην Συρία θα συνέχιζε να σέρνεται σε έναν πόλεμο που δεν μπορεί να κερδίσει. Αν έφευγε θα τραυματιζόταν το προφίλ των ΗΠΑ ως υπερδύναμης.
Επέλεξε το δεύτερο. Από την μία γιατί καταλαβαίνει ότι οι δυνάμεις των ΗΠΑ έχουν «τεντωθεί» και δεν μπορούν πια να παίξουν τον ρόλο που έπαιζαν μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης όπου ήταν η μόνη υπερδύναμη. Από την άλλη γιατί θέλει να πετύχει πόντους στο εσωτερικό μέτωπο, όπου χάνει σε δημοτικότητα.
«Δεν θα είμαστε πια τα κορόιδα του κόσμου»
είπε στους Αμερικάνους στρατιώτες που επισκέφτηκε στο Ιράκ υπερασπιζόμενος την απόφαση για αποχώρηση από την Συρία.
Συνέπειες
Τις γενικότερες συνέπειες της απόφασης του Τράμπ μένει να τις δούμε την επόμενη περίοδο. Η Συρία είναι ένας «παγκόσμιος πόλεμος σε μικρογραφία» και προφανώς η αποχώρηση της μεγαλύτερης υπερδύναμης αλλάζει τα δεδομένα.
Ο κίνδυνος τώρα είναι να αρχίσουν ακόμα μεγαλύτερες συγκρούσεις ανάμεσα στους μικρότερους παίχτες για την κυριαρχία. Η Τουρκία θα θέλει να χτυπήσει τους Κούρδους. Οι Κούρδοι μπορεί να αφήσουν την μάχη με τον ISIS για να αποκρούσουν την Τουρκία. Το Ιράν και η Ρωσία θα θέλουν να εξαργυρώσουν την βοήθεια τους προς τον Άσαντ εγκαθιδρύοντας την παρουσία τους. Το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία θέλουν πάση θυσία να αποτρέψουν αυτή την εξέλιξη. Όπως είναι κατανοητό, η κατάσταση ακόμα μυρίζει μπαρούτι και η αποχώρηση των ΗΠΑ δεν σημαίνει ότι τελείωσε ο πόλεμος.
Οι μεγάλες (αλλά και οι μικρότερες) δυνάμεις, σχεδιάζουν την παρουσία τους στην Συρία σαν να παίζουν μια παρτίδα σκάκι. Την παρτίδα αυτή την παίζουν στην πλάτη των εργαζομένων και του λαού της Συρίας αλλά και όλων των λαών της περιοχής. Αυτοί είναι που λείπουν από αυτό το πάζλ, και είναι οι μόνοι που μπορούν να ανατρέψουν αυτή την εικόνα της καταστροφής που έχει επιφέρει ο αδυσώπητος ανταγωνισμός των καπιταλιστών για πρώτες ύλες, κέρδη και ζώνες επιρροής.
