Βαγγέλης Κολτσίδης
Γενικός Γραμματέας Σωματείου Εργαζομένων Cyta Hellas
Φαίνεται ότι πέρα από την τεράστια αλλαγή στο κλίμα του πλανήτη που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα, έχει αρχίσει να συντελείται και μια ιδεολογική αλλαγή στο κλίμα, σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο.
Ο πολιτικός αναλυτής Φράνσις Φουκουγιάμα είχε γίνει ευρέως γνωστός πριν από 26 χρόνια όταν στο βιβλίο του «Το Τέλος της Ιστορίας και του Τελευταίου Ανθρώπου» είχε γράψει μεταξύ άλλων «Είναι το τελικό σημείο της ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας και της παγκοσμιοποίησης της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας ως η τελική μορφή της ανθρώπινης κυβέρνησης».
Είχε προηγηθεί η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των χωρών δορυφόρων της στην Ευρώπη, γνωστές και ως Ανατολικό Μπλοκ, ενώ η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού είχε σαρώσει κάθε εργασιακό και κοινωνικό δικαίωμα που είχε κατακτηθεί τις περασμένες δεκαετίες. Όλα δείχνανε ότι ο καπιταλισμός είχε επικρατήσει οριστικά και οι αστοί πολιτικοί αναλυτές όπως ο Φουκουγιάμα είχανε κάθε λόγο να είναι ιδιαίτερα εξωστρεφείς και χαρούμενοι.
Το τέλος του τέλους
Η εξέλιξη όμως δεν ήταν ανάλογη των προσδοκιών αυτών, με αποκορύφωμα την κρίση ιδιωτικού χρέους που ξέσπασε το 2007 στην Αμερική, και μετεξελίχθηκε σε κρίση δημόσιου χρέους που φορτώθηκε στις πλάτες των εργαζομένων όταν μεταφέρθηκε στην άλλη μεριά του Ατλαντικού και χτύπησε ισχυρές και ασθενέστερες οικονομικά χώρες.
Η διαχείριση του προβλήματος από τα αστικά επιτελεία των κυβερνήσεων και των τραπεζών περιόρισε προσωρινά τις συνέπειες μιας ανεξέλεγκτης κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος αλλά διεύρυνε της οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, με αποτέλεσμα να αποσταθεροποιήσει και το πολιτικό σύστημα σε μια σειρά από χώρες.
Και όλα αυτά δεν μοιάζουν καθόλου με το «τέλος της ιστορίας» που είχε εξαγγείλει ο Φουκουγιάμα και είχαν κάνει ψωμοτύρι εκείνη την εποχή οι αστοί…
Ο Μάρξ και η Κίνα
Σε πρόσφατη συνέντευξη που παραχώρησε ο Φουκουγιάμα παραδέχεται ότι οι πολιτικές λιτότητας και επιθετικών ιδιωτικοποιήσεων που ξεκίνησαν με την Θάτσερ και τον Ρήγκαν είχαν καταστροφικές συνέπειες καθώς και ότι κάποια πράγματα που είχε πει ο Καρλ Μαρξ φαίνεται να βγαίνουν αληθινά!
Όπως οι αναλύσεις του Μάρξ για την κρίση υπερπαραγωγής και την ταυτόχρονη φτωχοποίηση των εργαζομένων, αποτέλεσμα των οποίων είναι η ανεπαρκής ζήτηση στις καταναλωτικές αγορές.
Βέβαια διευκρίνισε ότι ο βασικός αντίπαλος για την φιλελεύθερη δημοκρατία δεν θεωρεί ότι είναι ο σοσιαλισμός με την κλασική έννοια αλλά ο κρατικός καπιταλισμός της Κίνας. Καταλήγοντας ότι η Κίνα είναι ανώτερη καθώς καταφέρνει να διατηρεί μακροπρόθεσμα σταθερότητα μέσω της οικονομικής της ανάπτυξης με τρόπο που η δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία δεν μπορεί.
Φυσικά αυτό που δεν είπε ο Φουκουγιάμα είναι ότι η Κίνα αποτελεί μια πολύ πλούσια χώρα, αποτελούμενη όμως από πολύ φτωχούς ανθρώπους. Ότι η αλλαγή από το μαοϊκό μοντέλο της σχεδιασμένης οικονομίας προς τον καπιταλισμό μετέφερε και στις θέσεις εξουσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας τους πιο πλούσιους επιχειρηματίες και διεύρυνε επίσης τα επίπεδα ανισότητας στην κοινωνία. Ακόμα, ότι η Κίνα αποτελεί ένα στυγνό δικτατορικό καθεστώς που ακόμα και οι βασικές ελευθερίες δεν ισχύουν!
Αλλά δεν είναι αυτό το βασικό θέμα του συγκεκριμένου άρθρου.
Σε ιδεολογικό χάος και πανικό
Αυτό που θεωρούμε σημαντικό και ενδεικτικό να αναδείξουμε είναι η χαοτική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι πολιτικοί θεωρητικοί αναλυτές των αστικών επιτελείων κάνοντας δηλώσεις όπως οι παραπάνω του Φουκουγιάμα. Η παραδοχή ότι κάνανε λάθος εκτίμηση δείχνει επιπλέον την αβεβαιότητα και τον φόβο που τους διακατέχει σχετικά με το πιθανό ξέσπασμα μιας νέας οικονομικής κρίσης που θα είναι πολύ πιο έντονη και άρα ακόμη δυσκολότερη να αντιμετωπιστεί. Ταυτόχρονα δείχνει και την αδυναμία τους να προτείνουν οποιαδήποτε εναλλακτική που να τους βγάζει από την κακή κατάσταση στην οποία έχει περιπέσει το σύστημα τους.
Ασφαλώς αστοί ιδεολόγοι δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να προτείνουν μια επιστροφή σε σοσιαλιστικά μοντέλα όπου οι ίδιοι οι εργαζόμενοι θα αναλάμβαναν τις τύχες της οικονομίας και της διακυβέρνησης, καθώς αυτό ανατρέπει τις βάσεις της εξουσίας των υπερπλουσίων έναντι όλων των υπολοίπων που επικρατεί στο υπάρχον κοινωνικοοικονομικό σύστημα.
Το γεγονός και μόνο όμως ότι οι ίδιοι οι πιο φανατικοί υπέρμαχοι του καπιταλισμού επανεξετάζουν εναλλακτικά οικονομικά μοντέλα και πολιτικές πρακτικές δείχνει τον πανικό τους, αλλά και την υποκρισία όσων υποστηρίζουν ότι είναι «αδύνατη» οποιαδήποτε εναλλακτική στον καπιταλισμό.
Όπως έγραφε και ο Σαίξπηρ στον Άμλετ μερικούς αιώνες πριν «Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας». Σήμερα το παραδέχονται και οι ίδιοι οι σύμβουλοι των καπιταλιστών για το σύστημα τους. Σίγουρα όμως δεν πρέπει να αναμένουμε να μας δώσουν αυτοί και την λύση.
