Ρεπορτάζ του «Ξ»
Την Κυριακή 29 Ιουλίου πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του 25ου αντιρατσιστικού κάμπινγκ Antinazizone – YRE στις Ροβιές της Β. Εύβοιας, συζήτηση για τα επαναστατικά γεγονότα που έλαβαν χώρα το 1968.
Πρώτος εισηγητής ήταν ο σ. Μιγκέλ Άνχελ Ντελ Μπάριο, από την Ισπανία.
Αναφέρθηκε στα επαναστατικά κινήματα σε διεθνές επίπεδο και τα συμπεράσματα που μπορούμε να αντλήσουμε από αυτά. Το 1968 δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία, αλλά ήταν το απότοκο σημαντικών κινηματικών διαδικασιών που συνέβαλαν στη ριζοσπαστικοποίηση της συνείδησης μεγάλων κομματιών της κοινωνίας.
Απ’ το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ξέσπασαν αντιαποικιακές εξεγέρσεις και πολύ μεγάλα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, τα οποία στην πορεία πήραν επαναστατικά χαρακτηριστικά, όπως π.χ. η Κούβα το 1959 και η Αλγερία το 1962. Το σημαντικότερο όμως αντίκτυπο στη μαζική συνείδηση είχε ο αγώνας του Βιετναμέζικου λαού, ο οποίος συνεπήρε τις καρδιές των μαζών και προκάλεσε μαζικά αντιπολεμικά κινήματα τόσο στις ΗΠΑ όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.
ΗΠΑ
Το αντιπολεμικό κίνημα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ λειτούργησε ως πυροκροτητής μεγάλων κοινωνικών αγώνων στις ΗΠΑ. Το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων του μαύρου πληθυσμού πήρε πρωτοφανή χαρακτηριστικά. Ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ και ο Malcolm X με τους Μαύρους Πάνθηρες ξεκίνησαν από απλές διαμαρτυρίες ενάντια στην αδικία για να μετατοπιστούν γρήγορα προς πιο ταξικές θέσεις και πιο ριζοσπαστικές μορφές δράσης, αντανακλώντας έτσι την πίεση της βάσης που αναζητούσε ριζικές λύσεις. Ταυτόχρονα, έχουμε το μεγαλύτερο φοιτητικό κίνημα στην ιστορία των ΗΠΑ, με μαζικές αποχές και καταλήψεις αλλά και την παράλληλη έκρηξη του φεμινιστικού κινήματος. Το αντιπολεμικό κλίμα είναι διάχυτο στην κοινωνία κι έχει αντίκτυπο ακόμη και μέσα στο στράτευμα με εκατό χιλιάδες λιποτάκτες και προσπάθειες να οργανωθεί η βάση του στρατεύματος.
Άνοιξη της Πράγας
Στην Τσεχοσλοβακία στην εξουσία βρίσκεται το Κομουνιστικό Κόμμα. Ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας δίνει σε πρώτη φάση γερή ώθηση στην οικονομία, αλλά η έλλειψη δημοκρατίας και η γραφειοκρατική ελίτ πνίγουν την δημοκρατία και βάζουν εμπόδιο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Από το 1963 αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια αμφισβήτησης του σταλινικού καθεστώτος. Τον Απρίλη του 1968 αναλαμβάνει την ηγεσία ο Ντούμπτσεκ, ο οποίος εισάγει δειλά κάποια δημοκρατικά μέτρα, όπως ελευθερία του τύπου, συνδικαλιστικές ελευθερίες, εργατικά δικαιώματα. Αυτό γίνεται για να εκτονωθεί το κίνημα, αλλά λειτουργεί αντίστροφα και δίνει ώθηση στις διεκδικήσεις. Οι εξεγερμένοι θέλουν στην πλειοψηφία τους να κρατήσουν τις κατακτήσεις της σχεδιασμένης οικονομίας, αλλά παλεύουν για ελευθερίες και για εργατικό έλεγχο στην παραγωγή, απαιτώντας ταυτόχρονα την αποκαθήλωση των γραφειοκρατών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να φτιαχτούν δεκάδες επιτροπές σε μια σειρά από εργατικούς χώρους. Το κίνημα αυτό καταπνίγεται εν τέλει από τα σοβιετικά τανκς.
Μεξικό
Στη συνέχεια ο εισηγητής μας μετέφερε στο Μεξικό, όπου την ίδια περίοδο ξέσπασε ένα από τα πιο σημαντικά κινήματα στην ιστορία της χώρας με μπροστάρηδες τους φοιτητές και τις φοιτήτριες. Η οικονομική ανάπτυξη που ακολούθησε τον Β΄ ΠΠ οδηγεί σε μαζική αστικοποίηση και σε έκρηξη των ανισοτήτων και της διαφθοράς.
Η βάση της κοινωνίας εξεγείρεται, ενώ σε πρώτη φάση η καταστολή εξοργίζει ακόμη περισσότερο το κίνημα. Η απουσία όμως ενός σχεδίου από την πλευρά των εξεγερμένων δίνει την ευκαιρία στην κυβέρνηση να περάσει στην αντεπίθεση και με αφορμή τη διασφάλιση της διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων στη χώρα, εξαπολύει πρωτοφανές κύμα τρομοκρατίας με αποκορύφωμα τη στυγνή δολοφονία 400 φοιτητών.
Πακιστάν
Πολλά κοινά χαρακτηριστικά με το Μεξικό εμφανίζει και το Πακιστάν. Γοργή βιομηχανική ανάπτυξη, όξυνση της αδικίας και των ανισοτήτων και μεγάλα κοινωνικά κινήματα με έντονο το στοιχείο της νεολαίας. Παρά την ισχυρή καταστολή, το κίνημα καταφέρνει το 1969 να ανατρέψει τη στρατιωτική δικτατορία.
Κλείνοντας, ο εισηγητής αναφέρθηκε στα συμπεράσματα που μπορούν να βγουν από τα επαναστατικά αυτά ξεσπάσματα. Ο αντεπαναστατικός ρόλος του σταλινισμού, λειτούργησε είτε ως μηχανισμός καταστολής (π.χ. Πράγα) είτε ως φρένο στην παραπέρα ανάπτυξη των επαναστατικών διεργασιών (π.χ. Γαλλικός Μάης). Ο ρόλος των μαζών, οι οποίες σε κάθε χώρα ξεχωριστά απέδειξαν τον αστείρευτο ηρωισμό τους και τη βούληση τους να αλλάξουν την κοινωνία, φρεναρίστηκε από την έλλειψη ενός επαναστατικού φορέα που θα μπορούσε να μπει μπροστά την κρίσιμη στιγμή και να δώσει ώθηση στο κίνημα.
1968: η χρονιά των επαναστάσεων
Δεύτερος ομιλητής ήταν ο Θανάσης Μαρίνης. Ξεκίνησε λέγοντας ότι υπάρχουν κάποιες χρονιές στην παγκόσμια ιστορία που αποτελούν ορόσημα. Κάποιες, όπως το 1989, σηματοδοτούν πισωγυρίσματα στην πορεία της ιστορίας, ενώ άλλες ταυτίζονται με επαναστατικά γεγονότα. Το 1968 ανήκει στη δεύτερη κατηγορία.
Το κορυφαίο γεγονός ήταν βέβαια η επαναστατική έκρηξη του Μάη και του Ιούνη στη Γαλλία, η μεγαλύτερη γενική απεργία στην ιστορία, όταν δέκα εκατομμύρια εργάτες κατέλαβαν τα εργοστάσιά τους στη διάρκεια ενός επαναστατικού μήνα και επιχείρησαν να οργανώσουν την παραγωγή και τη ζωή τους έξω από τον καπιταλισμό.
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς έχουν περιγράψει περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας κατά τις οποίες ολόκληρες δεκαετίες μπορεί να μοιάζουν με μια οποιαδήποτε μέρα μέσα στην απόλυτη ηρεμία τους, ενώ σε άλλες, γεγονότα είκοσι χρόνων συμπιέζονται μέσα σε λίγες μέρες. Αυτό ακριβώς συνέβη εκείνες τις εβδομάδες στη Γαλλία.
Η οργή ξεχείλιζε μέσα στις γραμμές των εργαζομένων και της νεολαίας. Η γενική απεργία του Μάη – Ιούνη, λοιπόν, δεν ήρθε τυχαία. Τις προηγούμενες χρονιές έλαβαν χώρα πολλοί εργατικοί αγώνες. Ιδιαίτερα το ‘67 ήταν χρονιά μαζικών κινητοποιήσεων κατά της κυβέρνησης του Ντε Γκωλ.
Η Γαλλία ήταν μια χώρα η οποία θύμιζε πυριτιδαποθήκη, έτοιμη για ανάφλεξη ανά πάσα στιγμή. Στις 9 Μάη έγινε κατάληψη στο Καρτιέ Λατέν, ενώ από τις 10 Μάη και έπειτα τα οδοφράγματα γέμισαν το Παρίσι και μετέτρεψαν τις διαμαρτυρίες σε ανοιχτή πολιτική αναμέτρηση στο δρόμο. Στις 13 Μάη έγινε η πρώτη 24ωρη Γενική Απεργία, στις 14 μεταλλεργάτες στη Νάντη καταλαμβάνουν το εργοστάσιο τους, ενώ οι εργάτες της Ρενώ στη Ρουέν όχι μόνο κατέλαβαν το εργοστάσιο, αλλά κλειδώνουν μέσα τα αφεντικά. Μέσα σε δύο μέρες όλα τα εργοστάσια της Ρενώ τελούσαν υπό κατάληψη.
Στο παιχνίδι μπήκαν και τα μεσαία στρώματα. Στις 22 Μάη οι απεργοί έφτασαν τα δέκα εκατομμύρια, τα δύο τρίτα του εργατικού δυναμικού της χώρας. Ήταν η μεγαλύτερη απεργία διαρκείας στην ιστορία. Η χώρα παρέλυσε, δημιουργήθηκαν 450 επιτροπές αγώνα, ενώ εμφανίστηκαν σοβαρά ρήγματα στα σώματα ασφαλείας. Στη Νάντη είχαμε ένα κλασικού τύπου Σοβιέτ που αντιπροσώπευε τους εργάτες, τους αγρότες και τους φοιτητές. Εγκαταστάθηκε στο Δημαρχείο και μετατράπηκε σε πραγματική τοπική εξουσία.
Οι κορυφαίες στιγμές του ήταν πολλές – και βέβαια η σημαντικότερη όλων ήταν η μετάβαση του κινήματος από φοιτητική διαμαρτυρία σε γενική απεργία διαρκείας της γαλλικής εργατικής τάξης.
Μέσα σ’ αυτές τις επαναστατικές συνθήκες ξεχωρίζουν δύο συγκλονιστικά στιγμιότυπα που έλαβαν χώρα αμφότερα, στις τελευταίες τέσσερις μέρες του Μάη, ανάμεσα στις 27 και τις 30 του μήνα:
- Η «εξαφάνιση» του Ντε Γκωλ για ένα περίπου 24ωρο, στις 29 Μάη, για να επισκεφθεί τις στρατοπεδευμένες στη Γερμανία γαλλικές στρατιωτικές μονάδες και να ζητήσει υποστήριξη.
- Η γενική συνέλευση των 40-50 χιλιάδων ατόμων που καλέστηκε στο Παρίσι, στις 27 Μάη, σαν απάντηση στη συμφωνία του ΚΚΓ και των ηγεσιών των συνδικάτων με τους εργοδότες και την κυβέρνηση. Σ’ αυτή τη συνέλευση ασκήθηκε, και πολύ σωστά έντονη κριτική στο ΚΚΓ και στα συνδικάτα αλλά δεν κατατέθηκαν προτάσεις για το πώς να προχωρήσει το κίνημα.
Το πρώτο στυγμιότυπο δειχνει ότι η αστική τάξη δεν είναι ανίκητη. Το δεύτερο τον αντεπαναστατικό χαρακτήρα του ρεφορμισμού αλλά και τα όρια του «αυθορμητισμού».
Το μόνο που έλειπε από το Γαλλικό Μάη ήταν μια πολιτική δύναμη που να θέλει τη νίκη και να ξέρει πώς να την πετύχει και να την κρατήσει. Που να έχει έναν επαρκή αριθμό μερικών χιλιάδων αγωνιστών μέσα στους διάφορους εργατικούς και νεολαιίστικους χώρους. Που να θέτει εκεί τις προτάσεις για μια νικηφόρα έκβαση του αγώνα. Που να προτείνει την εκλογή αντιπροσώπων για μια συνέλευση που να εκπροσωπεί τη βάση, κατ’ αρχήν του Παρισιού και μετά όλης της Γαλλίας. Που να θέσει μπροστά στο κίνημα και τις συνελεύσεις του το στόχο της κατάληψης της εξουσίας και να το επιδιώξει με πρακτικό τρόπο.
Αν νικούσε ο Μάης, θα είχε αλλάξει το πρόσωπο της γης γιατί θα άνοιγε το δρόμο για νίκες σε μια σειρά χώρες. Όσοι σήμερα, στις γραμμές της Αριστεράς, βλέπουν το Μάη με «χαζοχαρούμενο» τρόπο και «ρομαντική νοσταλγία», προσφέρουν τη χειρότερη υπηρεσία! Γιατί για το ότι δεν νίκησε ο Μάης, υπάρχουν ευθύνες! Το γεγονός ότι χάθηκε μια τέτοια ιστορική ευκαιρία πρέπει να μας γεμίζει με θυμό αλλά και με πείσμα! Ο Μάης προσφέρει συμπεράσματα για το μέλλον κι όχι «ρομαντικές αναπολήσεις» – το καθήκον μας είναι να τα αντλήσουμε με σοβαρότητα και σε βάθος, για να προετοιμαστούμε για το μέλλον, γιατί θα έρθουν κι άλλα μεγάλα αντίστοιχα γεγονότα, αυτό είναι σίγουρο!
