Η Ιρλανδία πριν λίγα χρόνια είχε χαρακτηριστεί «ο Κέλτικος τίγρης», και παρουσιαζόταν ως μοντέλο για την ανάπτυξη στα πλαίσια του καπιταλισμού. Τώρα βρίσκεται στην δίνη της κρίσης. Ποιες ήταν οι πολιτικές που οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση;
Η πτώση της ιρλανδικής οικονομίας ήταν δραματική. Από 10% ετήσια ανάπτυξη που είχε την περίοδο του «Κέλτικου τίγρη», το 2009 είχαμε -10%! Η ανεργία αυξήθηκε κατά 85% μέσα σε ένα χρόνο και η κυβέρνηση αυτή τη στιγμή δανείζεται 500 εκ ευρώ την εβδομάδα στις διεθνείς αγορές.
Η κρίση στην Ιρλανδία είναι αποτέλεσμα από την μία της διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης και από την άλλη των νεοφιλελεύθερων πολιτικών της κυβέρνησης που δημιούργησε μια κερδοσκοπική φούσκα με τις τιμές των ακινήτων. Από το 2001 και μετά, η ανάπτυξη στην Ιρλανδία βασιζόταν όλο και περισσότερο σε αυτή τη φούσκα, η οποία στηρίχτηκε στον φτηνό δανεισμό που προωθούσαν η κυβέρνηση και οι τράπεζες. Σαν αποτέλεσμα, οι τιμές των σπιτιών υπερτριπλασιάστηκαν μεταξύ 1996 και 2007. Αυτό σήμαινε μια τεράστια μεταφορά πλούτου από τους εργαζόμενους προς τις κατασκευαστικές εταιρίες και τους κερδοσκόπους.
Σαν συνέπεια, η οικονομία απέκτησε μια τεράστια ανισορροπία αφού ήταν πλήρως εξαρτημένη από τον κατασκευαστικό τομέα, με το 1/8 της εργατικής δύναμης να απασχολείται εκεί. Αναπόφευκτα, αυτή η φούσκα έσκασε και οι τιμές των ακινήτων κατέρρευσαν. Αποδείχτηκε έτσι, ότι η ανάπτυξη – θαύμα της Ιρλανδίας ήταν χτισμένη πάνω σε άμμο, δηλαδή σε μια φούσκα στις κατασκευές και μια ασύλληπτη επέκταση του δανεισμού στα εργατικά στρώματα. Ταυτόχρονα, βασίστηκε στην αυταπάτη του πλούτου που δημιουργούσαν οι υψηλές τιμές των ακινήτων. Η πτώση που ζούμε είναι απόδειξη της αποτυχίας των νεοφιλελεύθερων πολιτικών του ιρλανδικού κατεστημένου.
Η Ιρλανδία και η Ελλάδα βρίσκονται σε αυτή τη φάση στο στόχαστρο των κερδοσκόπων. Ποια πρέπει να είναι η απάντηση σε αυτές τις πιέσεις;
Η δύναμη που έχουν στα χέρια τους οι κερδοσκόποι φάνηκε ξεκάθαρα από τις τελευταίες επιθέσεις στην Ελλάδα. Τα στελέχη αυτών των εταιριών πάτησαν μερικά κουμπιά, και με αυτό τον τρόπο εκτόξευσαν το κόστος δανεισμού της ελληνικής κυβέρνησης. Οι ηγέτες της ΕΕ και της Ελλάδας απλά αποδέχτηκαν αυτό το γεγονός και ανέλαβαν «δράση», υποκύπτοντας στις πιέσεις αυτές, και παίρνοντας τα μέτρα που οι κερδοσκόποι ζητούν. Είναι μια περίτρανη απόδειξη της αντιδημοκρατικής φύσης του καπιταλισμού, όταν μια χούφτα κερδοσκόποι αποφασίζουν για τις τύχες εκατομμυρίων εργαζομένων σε όλη την Ευρώπη.
Πρέπει να πω ότι αυτοί που ονομάζουμε «κερδοσκόποι» είναι ένα παρασιτικό στρώμα. Δεν παράγουν προϊόντα ή υπηρεσίες ή οτιδήποτε χρήσιμο για την κοινωνία. Αντί για αυτό, βγάζουν τεράστια κέρδη τζογάροντας στα διεθνή χρηματιστήρια, ενώ το κόστος για αυτές τους τις αποφάσεις το πληρώνουν οι απλοί εργαζόμενοι, όπως συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα.
Το επιχείρημα ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να σκύψουν το κεφάλι μπροστά στις κερδοσκοπικές πιέσεις για να σώσουν την οικονομία τους πρέπει να απορριφθεί από την αριστερά. Οι πιέσεις των κερδοσκόπων πρέπει να απαντηθούν με την εφαρμογή πραγματικά σοσιαλιστικών πολιτικών υπέρ των συμφερόντων της μεγάλης πλειοψηφίας. Τέτοιες πολιτικές πρέπει να είναι πχ η εθνικοποίηση των τραπεζών και του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι εργαζόμενοι σε αυτό τον κλάδο πρέπει να τοποθετηθούν σε παραγωγικές ασχολίες, για παράδειγμα να βοηθήσουν στον σχεδιασμό της παραγωγής. Ταυτόχρονα πρέπει να υπάρξει παύση πληρωμών προς τα διεθνή κερδοσκοπικά ιδρύματα. Δεν υπάρχει κανένας λόγος οι εργαζόμενοι να πληρώσουν για αυτή την απάτη που γίνεται πάνω στις πλάτες τους.
Ποιος είναι ο ρόλος των τραπεζών και του χρηματιστικού συστήματος στην δημιουργία και την εξέλιξη της κρίσης; Μπορεί να υπάρξει πολιτικός έλεγχος αυτών των ιδρυμάτων;
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτή την κρίση. Κατ? αρχήν, η κρίση αυτή πυροδοτήθηκε από το σκάσιμο της φούσκας της αγοράς ακινήτων στις ΗΠΑ, που δημιουργήθηκε από τις πολιτικές των κυβερνήσεων και των τραπεζών. Αν πάμε και παραπέρα, θα δούμε ότι πίσω από αυτή την κρίση βρίσκεται η στροφή του παγκόσμιου κεφαλαίου από παραγωγικές δραστηριότητες στο τζογάρισμα στις χρηματαγορές.
Βεβαίως, μετά την κρίση υπάρχει πολύ συζήτηση διεθνώς, ακόμα και από καπιταλιστές ηγέτες, της ανάγκης να «ρυθμιστούν» οι αγορές. Ο Σαρκοζί, ο πρόεδρος της Γαλλίας, έφτασε να ανακοινώσει στην ομιλία του στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός ότι «ήρθε η ώρα να κυριαρχήσουμε πάνω στην ελεύθερη αγορά»!
Παρόλα αυτά, αυτό που αποδείχθηκε από την κρίση είναι ότι όσο τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μένουν σε ιδιωτικά χέρια, δεν μπορούν να ελεγχθούν ουσιαστικά. Όσο ο στόχος τους είναι η μεγιστοποίηση των κερδών τους, θα συνεχίσουν να τζογάρουν με τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.
Ένα βασικό αίτημα της αριστεράς κατά την γνώμη μου πρέπει να είναι η εθνικοποίηση των τραπεζών και του χρηματιστικού τομέα και η λειτουργία του με δημοκρατικό εργατικό και κοινωνικό έλεγχο. Αυτό σημαίνει την τοποθέτηση των εργαζομένων στο κέντρο των αποφάσεων αυτών των ιδρυμάτων, στα πλαίσια μιας δημοκρατικά σχεδιασμένης οικονομίας, και η χρησιμοποίηση τους για το συμφέρον ολόκληρης της κοινωνίας.
Σε περίοδο κρίσης, υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις για την οικονομία; Πως μπορούν να προστατευτούν τα συμφέροντα των εργαζομένων;
Οι καπιταλιστές στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και όλη την Ευρώπη έχουν επαναφέρει αυτή την περίοδο το σύνθημα της Θάτσερ, ότι «δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική». Το επιχείρημα τους, που γίνεται αποδεκτό και από πολλούς συνδικαλιστές ηγέτες και την λεγόμενη σοσιαλδημοκρατία, είναι ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή από την μαζική περικοπή των δαπανών του δημοσίου, ώστε να ισορροπήσουν οι προϋπολογισμοί και με αυτό τον τρόπο «να κερδηθεί η εμπιστοσύνη των αγορών».
Αυτό δεν είναι αλήθεια. Υπάρχει ρεαλιστική εναλλακτική λύση που μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη των οικονομιών και ταυτόχρονα να προστατεύει τα συμφέροντα των εργαζομένων. Αυτή είναι η εφαρμογή σοσιαλιστικών πολιτικών. Κατ? αρχήν πρέπει να ξεκινήσουμε με την κατανόηση ότι η περικοπή μισθών περιορίζει την ζήτηση, και σαν αποτέλεσμα εξαλείφει τις δυνατότητες βιώσιμης ανάκαμψης.
Αντί να υπάρχει επίθεση σε μισθούς και συντάξεις, η προτεραιότητα πρέπει να είναι η δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Ένα μαζικό πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων θα μπορούσε να εκμηδενίσει την ανεργία, προσφέροντας αξιοπρεπείς δουλειές και ταυτόχρονα ανεβάζοντας το επίπεδο των υποδομών και των δημοσίων υπηρεσιών. Την ίδια στιγμή, όλες οι απολύσεις πρέπει να απαγορευτούν. Πρέπει να υπάρχει εθνικοποίηση κάτω από εργατικό έλεγχο των μεγάλων εταιριών που απειλούν με απολύσεις ή κλείσιμο.
Γενικά, αυτό που χρειάζεται είναι η αντικατάσταση της αναρχίας που διέπει την οικονομία στον καπιταλισμό, στην οποία η μανία για ιδιωτικό κέρδος κυριαρχεί παντού, με μια δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία που θα φέρει τα συμφέροντα των εργαζομένων στο επίκεντρο. Οι πόροι και ο πλούτος που σπαταλούνται ή ξεζουμίζονται για το κέρδος θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας και το επίπεδο ζωής της πλειοψηφίας της κοινωνίας. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί αν περνούσαν σε δημόσια ιδιοκτησία όλοι οι κεντρικοί τομείς της οικονομίας, κάτω από δημοκρατικό έλεγχο των εργαζομένων, και αν υπήρχε συνεργασία και σχεδιασμός της παραγωγικής δραστηριότητας με βάση το κοινωνικό συμφέρον.
Οι ιδέες του σοσιαλισμού δηλαδή γίνονται πιο επίκαιρες μέσα στην κρίση ή αυτή η προοπτική ξεμακραίνει;
Πιστεύω ότι ισχύει το πρώτο. Ο καπιταλισμός επέδειξε περίτρανα την αποτυχία του μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου. Η «ιδεολογία» που κυριαρχούσε στα αστικά επιτελεία από τον καιρό της Θάτσερ και του Ρήγκαν, ο νεοφιλελευθερισμός, δηλαδή η χωρίς περιορισμούς κυριαρχία των αγορών, πετάχτηκε στα σκουπίδια κυριολεκτικά μέσα σε λίγες μέρες. Από εκεί που η κρατική παρέμβαση θεωρούνταν αδιανόητη, σχεδόν αιρετική, περάσαμε στην εθνικοποίηση μιας σειράς τραπεζών και στην ένεση 18 τρις $ στην παγκόσμια οικονομία για να σωθεί από την κατάρρευση.
Όσο η κρίση προχωράει και οι εργαζόμενοι χτυπιούνται όλο και περισσότερο διεθνώς, η κρίση νομιμοποίησης του καπιταλισμού σαν σύστημα θα βαθαίνει. Όλο και περισσότεροι θα αντιλαμβάνονται τι πραγματικά είναι: ένα σύστημα όπου τα κέρδη των καπιταλιστών κυριαρχούν σε βάρος των απλών ανθρώπων. Οι αγώνες ενάντια στις επιθέσεις είναι επίσης αναπόφευκτοι, και ειδικά στην Ελλάδα που οι εργαζόμενοι θα είναι αναγκασμένοι να αντισταθούν για να προστατέψουν το βιοτικό τους επίπεδο. Σαν αποτέλεσμα αυτών των αγώνων, όλο και μεγαλύτερα στρώματα θα συγκρούονται με την λογική του καπιταλισμού και θα είναι ανοιχτά στις πραγματικές σοσιαλιστικές ιδέες.
Αυτή είναι η στιγμή που πρέπει να βγάλουμε μπροστά δυνατά τις ιδέες του σοσιαλισμού. Είναι αναγκαίο να προτάξουμε τις σοσιαλιστικές λύσεις στην καπιταλιστική κρίση, απαντώντας στα κλεισίματα των εταιριών με εθνικοποιήσεις κάτω από εργατικό έλεγχο. Είναι επίσης κρίσιμο οι πραγματικοί σοσιαλιστές να είναι μπροστά στις μάχες του εργατικού κινήματος, και να έχουν συγκεκριμένες προτάσεις για την πορεία του αγώνα. Χρειάζεται να βοηθάμε να βγουν γενικευμένα συμπεράσματα, τονίζοντας ότι υπεύθυνο για την κρίση είναι το καπιταλιστικό σύστημα, ότι υπάρχει ανάγκη ανατροπής του και αντικατάστασης του με ένα σοσιαλιστικό σύστημα όπου οι ανάγκες των εργαζομένων είναι στο επίκεντρο.
Ποιος είναι ο ρόλος της ΕΕ σε αυτή την φάση; Μπορεί να βοηθήσει τα κράτη – μέλη να αντιμετωπίσουν την κρίση;
Από την εμπειρία μου στο ευρωκοινοβούλιο αλλά και την εκστρατεία ενάντια στην συνθήκη της Λισαβόνας, μπορώ να πω ότι δεν πρέπει να υπάρχουν αυταπάτες ότι η ΕΕ μπορεί να παίξει ένα προοδευτικό ρόλο βοηθώντας τους πολίτες των κρατών – μελών να αντιμετωπίσουν την κρίση.
Η Κομισιόν συμφώνησε με βαριά καρδιά να «βοηθήσει» την Ελλάδα να αντιμετωπίσει την κρίση με το χρέος της. Αυτό το έκανε σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η επέκταση της κρίσης στις υπόλοιπες χώρες PIGS (σημ Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία), και μετά και στην υπόλοιπη ευρωζώνη. Υπάρχει φόβος στα αστικά επιτελεία ότι μπορεί η Ελλάδα να αποτελέσει τον «αδύναμο κρίκο» που θα οδηγήσει σε διάλυση του ευρώ.
Σε αντάλλαγμα όμως για αυτή την λεγόμενη «βοήθεια», έχει υπαγορεύσει σκληρές επιθέσεις για τους Έλληνες εργαζόμενους. Με αυτή την έννοια, η Κομισιόν παίζει τον ρόλο ενός ευρωπαϊκού ΔΝΤ (σημ Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Στην πραγματικότητα, λειτουργεί σαν το μακρύ χέρι του παγκόσμιου καπιταλισμού, που στην δεδομένη φάση «τακτοποιεί» βίαια τους έλληνες εργαζόμενους. Οι συνταγές που σας συνιστούν χρειάζεται να απορριφθούν, και αντί για αυτό να υιοθετηθούν σοσιαλιστικές πολιτικές.
Πώς μπορούμε να αντισταθούμε στις επιθέσεις που δεχόμαστε;
Το άμεσο καθήκον που μπαίνει αυτή τη στιγμή στους εργαζόμενους της Ιρλανδίας και της Ελλάδας είναι οι αγώνες ενάντια στην επίθεση στον δημόσιο τομέα και τους εργαζόμενους γενικά. Όμως, ο μόνος τρόπος για να ανατραπούν αυτές οι επιθέσεις είναι το χτίσιμο μαζικών, μαχητικών κινημάτων που θα συσπειρώνουν ευρύτερα στρώματα εργαζομένων, ανέργων και νεολαίας.
Μια ενωτική και μαχητική αντίληψη είναι απαραίτητη, βασισμένη στην κατανόηση ότι καμιά επίθεση σε κανένα κομμάτι εργαζομένων δεν πρέπει να περάσει. Κατά την γνώμη μου αυτό που χρειάζεται είναι ένα ενιαίο κίνημα, που θα οδηγήσει κατ? αρχήν σε μια 48ωρη απεργία, και σε επόμενες γενικές απεργίες μέχρι η κυβέρνηση να υποχωρήσει. Για να πετύχει κάτι τέτοιο χρειάζεται η μεγαλύτερη δυνατή οργάνωση και συσπείρωση, με την δημιουργία επιτροπών σε χώρους δουλειάς και γειτονιές.
Για να νικήσει ένα τέτοιο κίνημα, είναι επίσης απαραίτητη η μεγαλύτερη δυνατή ενότητα. Μου έκανε εντύπωση η ύπαρξη ξεχωριστών συγκεντρώσεων στην Ελλάδα, ειδικά στην σημερινή κρίσιμη φάση! Πιστεύω ότι αν υπήρχε κοινό μέτωπο του ΚΚΕ με τον ΣΥΡΙΖΑ και άλλες αριστερές δυνάμεις θα μπορούσε να δημιουργήσει τεράστια δυναμική.
Μια ήττα της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ στα μέτρα που έχει κατεβάσει θα είναι ταυτόχρονα και ήττα της ΝΔ, και όλου του κατεστημένου που στηρίζει τις επιθέσεις. Κατά συνέπεια, θα τεθεί το θέμα μιας αριστερής εναλλακτικής, και τα κόμματα της αριστεράς, ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ, πρέπει να έχουν απαντήσεις στο ερώτημα αν «μπορεί να υπάρξει μια άλλη εναλλακτική».
Μπορεί να υπάρξει πανευρωπαϊκός συντονισμός των αγώνων; Γιατί κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί μέχρι τώρα;
Η επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων είναι πανευρωπαϊκή και πανευρωπαϊκή πρέπει να είναι και η απάντηση. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στις ευρωπαϊκές χώρες είναι παρόμοια. Η κοινή αντίσταση θα μπορούσε να βοηθήσει τους εργαζόμενους να βγάλουν συμπεράσματα από τους αγώνες άλλων συναδέλφων τους και θα έστελνε ένα συντονισμένο ισχυρό μήνυμα στους ευρωπαίους καπιταλιστές.
Πανευρωπαϊκός συντονισμός θα μπορούσε «εύκολα» να υπάρχει, αν οι ηγέτες των συνδικάτων πανευρωπαϊκά είχαν μια τέτοια αντίληψη. Στην Ιρλανδία για παράδειγμα, οι συνδικαλιστές ηγέτες δεν προωθούν μια συντονισμένη απάντηση σε εθνικό επίπεδο, οπότε φανταστείτε για το διεθνές!
Η ευθύνη για την οργάνωση μια τέτοιας συντονισμένης αντίστασης λοιπόν πέφτει στις πλάτες των συνδικαλιστών της βάσης και των μαχητών της αριστεράς. Υπάρχει άμεση ανάγκη για συζήτηση και ανταλλαγή εμπειριών ώστε να μπορέσει να γίνει ένας τέτοιος συντονισμός. Η προοπτική μιας πανευρωπαϊκής γενικής απεργίας θα μπορούσε πραγματικά να κινητοποιήσει εκατομμύρια εργαζόμενους και αν γινόταν θα έπαιζε αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας.
Σε αυτές τις διαδικασίες, η Επιτροπή για μια Διεθνή των Εργαζομένων (CWI) θέλει να συμβάλλει και νομίζω ότι έχει ένα σημαντικό ρόλο να παίξει.
_________________________
Τζο Χίγκινς: ποιος είναι
O Τζο Χίγκινς είναι εκλεγμένος ευρωβουλευτής με το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ιρλανδίας, και είναι χρόνια αγωνιστής στο εργατικό κίνημα της χώρας του. Χρησιμοποιεί την σημερινή θέση του όπως χρησιμοποίησε την θέση του δημοτικού συμβούλου και του βουλευτή που είχε πριν: ως υπερασπιστής των συμφερόντων των εργαζομένων, που ζει με μισθό ενός απλού εργαζομένου.
Ο Τζο ήταν στην ηγεσία του κινήματος για την άρνηση πληρωμής φόρων στο νερό στα μέσα της δεκαετίας του ?90. Αυτός ο δυναμικός αγώνας κατάφερε να αναγκάσει την κυβέρνηση να υποχωρήσει και να καταργήσει τον φόρο αυτό τον Δεκέμβρη του ?96.
Εκλέχτηκε στην ιρλανδική βουλή το ?97, και για τα επόμενα 10 χρόνια ήταν σε διαρκή μάχη με τις δεξιές πολιτικές των κυβερνήσεων.
Το 2003, και ενώ ήταν ακόμα βουλευτής, φυλακίστηκε για ένα μήνα στις φυλακές Mountjoy γιατί επέμενε να υποστηρίζει το κίνημα άρνησης πληρωμής νέων φόρων (που αφορούσαν την αποκομιδή των σκουπιδιών).
Το 2005, το Σοσιαλιστικό Κόμμα αποκάλυψε την τρομακτική εκμετάλλευση των μεταναστών εργατών από την κατασκευαστική εταιρία Gama, το οποίο ανάγκασε την εταιρία να καταβάλει απλήρωτους μισθούς 30εκ ευρώ στους εργαζόμενους της.
Ήταν από τα βασικά πρόσωπα που ηγήθηκαν της εκστρατείας ενάντια στην συνθήκη της Λισαβόνας την περίοδο του δημοψηφίσματος.
Είναι στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος που αποτελεί το ιρλανδικό τμήμα της Επιτροπής για μια Διεθνή των Εργαζομένων (Committee for a Workers? International – CWI), της διεθνούς οργάνωσης στην οποία ανήκει και το Ξεκίνημα στην Ελλάδα.
