To ΠΑΣΟΚ έχασε τις εκλογές πληρώνοντας τις συνέπειες 11 συνεχόμενων χρόνων (και 19 συνολικά) δεξιάς και αντιλαικής πολιτικής. Προγράμματα λιτότητας από το 1985, αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας, ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου, εμπορευματοποίηση της παιδείας και της υγείας, κατάργηση κατακτήσεων δεκαετιών στο ασφαλιστικό και τις εργασιακές σχέσεις, ένταση της καταστολής και του αυταρχισμού, σκάνδαλα και διαφθορά, σηματοδοτούν την πλήρη υποταγή του ΠΑΣΟΚ στο κεφάλαιο και την συσσώρευση τεράστιας οργής και δυσαρέσκειας στα λαικά στρώματα.
Η «ισχυρή Ελλάδα» υπήρχε μόνο στις μακέτες και τα διαγράμματα των υπουργικών γραφείων αλλά όχι στην καθημερινή ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλη την χώρα.
Η αποχώρηση Σημίτη και η αντικατάστασή του από τον Γ.Παπανδρέου δεν μπόρεσε να αποτρέψει την προδιαγραφόμενη ήττα, παρά την επικοινωνιακή καταιγίδα και την αρχική μείωση της ψαλίδας.
Το σκάνδαλο Πάχτα, οι θατσερικές διευρύνσεις με Μάνο, Ανδριανόπουλο, Ανδρουλάκη, η Μαυρογιαλούρεια παροχολογία, οι αντιδραστικές πολιτικές θέσεις(π.χ. για την 4ετή ανασφάλιστη εργασία των νέων) και οι εμφανείς πολιτικές αδυναμίες του Γ.Παπανδρέου, έδειξαν σχετικά γρήγορα ότι η «νέα εποχή» χτιζόταν με τα γνωστά παλιά υλικά άλλων εποχών.
Η ΝΔ κέρδισε, όχι γιατί ο λαός ξέχασε τι σημαίνει Δεξιά, αλλά γιατί εξαιτίας της αδυναμίας των ηγεσιών της αριστεράς να πείσουν ότι αποτελούν εναλλακτική λύση και με βάση το εκλογικό σύστημα, αποτέλεσε για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους την πιο αποτελεσματική λύση για την ανατροπή του ΠΑΣΟΚ. Η πιο μεγάλη μάχη του Κ.Καραμανλή ήταν να κρύψει ότι η ΝΔ είναι η Δεξιά, δηλαδή ο παραδοσιακός εκπρόσωπος του κεφαλαίου στην Ελλάδα.
Ο μεσαίος χώρος
Ολοι πίνουν νερό στο όνομά του αλλά κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει ακριβώς περί τίνος πρόκειται. Το πολιτικό κέντρο σαν πολιτική έκφραση έχει εξαφανιστεί από την πολιτική σκηνή της Ελλάδος από τις εκλογές του 1977 και τον εκλογικό καταποντισμό της Ενωσης Κέντρου του Γ.Μαύρου. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα εφεύρημα που σε συνδυασμό με την θεωρία περί κατάργησης των διαχωριστικών γραμμών στοχεύει στο να εξαφανίσει την ταξική πάλη από τον πολιτικό χάρτη και να εμφανίζει τις αντιλαικές πολιτικές σαν μονόδρομο για το καλό όλων.
Ιδεολογικοπολιτικά αποτελεί για ΠΑΣΟΚ και ΝΔ μια προσπάθεια εξωραισμού των πολιτικών τους προθέσεων και επιλογών που είναι ξεκάθαρα ταξικές και τοποθετημένες στο δεξί μέρος του πολιτικού χάρτη.
Έχασε παντού
Το ΠΑΣΟΚ έχασε στις 11 από τις 13 μείζονες περιφέρειες, σε 46 από τους 56 νομούς και είχε μείωση 3.71% στις αστικές, 3.66% στις ημιαστικές και 1.44% στις αγροτικές περιοχές. Στις εργατογειτονιές της Β΄ Αθήνας η πτώση του ΠΑΣΟΚ έφτασε το 5% ξεπερνώντας τον πανελλαδικό μέσο όρο του 3%. Συνολικά περίπου 400.000 ψηφοφόροι που είχαν ψηφίσει το 2000 ΠΑΣΟΚ τώρα στράφηκαν κατά κύριο λόγο στην ΝΔ.
2 πρώην υπουργοί και 10 υφυπουργοί της κυβέρνησης Σημίτη, πάνω από 50 από τα 180 στελέχη της ΚΕ και «ηχηρά» ονόματα της υποτιθέμενης εσωκομματικής αντιπολίτευσης (Αρσένης) ή της κεντροαριστεράς (Μπίστης, Βρέττα) δεν κατάφεραν καν να εκλεγούν βουλευτές.
Δεξιά στροφή της κοινωνίας;
Αρκετοί αναρωτιούνται μήπως το μεγάλο ποσοστό της ΝΔ που αθροιζόμενο με το ΛΑΟΣ προσεγγίζει το 48%, συνιστά μια στροφή στα δεξιά του εκλογικού σώματος με ότι αυτό συνεπάγεται στο επίπεδο των αντιλήψεων, των αγώνων κτλ.
Σε αυτό συνηγορούν και τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ -π.χ. ο Τ.Χυτήρης- καθώς και τμήματα της αριστεράς, που επίσης μιλούν για δεξιά στροφή προκειμένου το μεν ΠΑΣΟΚ να κρύψει την αποδοκιμασία στις κυβερνητικές πολιτικές που εφάρμοσε και τα στελέχη της αριστεράς τις δικές τους ευθύνες για την εκλογική τους στασιμότητα.
Σε αυτές τις εκλογές ο δικομματισμός είχε μια ανεπαίσθητη μείωση – 85.9% έναντι 86.5% το 2000- και τα κόμματα της αριστεράς μια ελάχιστη αύξηση της τάξης του +0.5% ( 9.2% έναντι 8.7% το 2000). Η ομοιότητα των ποσοστών με τις εκλογές του 2000 μας επιτρέπει να θυμίσουμε ότι αυτό που ακολούθησε τις προηγούμενες εκλογές 1 χρόνο μετά ήταν μια από τις μεγαλύτερες μεταπολιτευτικά γενικές απεργίες με αφορμή το ασφαλιστικό, η ενίσχυση του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος με την Γένοβα και τις κινητοποιήσεις στο εξάμηνο της ελληνικής προεδρίας στην ΕΕ καθώς και το τεράστιο αντιπολεμικό κίνημα του περασμένου Φλεβάρη-Μάρτη.
Ο δικομματισμός σήμερα όχι μόνο δεν είναι συμπαγής αλλά αντίθετα χαρακτηρίζεται από μεγάλη ρευστότητα των ψηφοφόρων. Αυτό φαίνεται διεθνώς όπου μια σειρά κόμματα και οργανώσεις της νέας αριστεράς σε Γαλλία, Σκωτία, Ολλανδία, Ιταλία, κατορθώνουν να πετύχουν αξιοπρόσεκτα ποσοστά. Σε πρόσφατη πανευρωπαική δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου( Δεκέμβρης του 2003) ένα μεγάλο ποσοστό των πολιτών στην ΕΕ και το 77% στην Ελλάδα δήλωσαν ότι δεν εμπιστεύονται τα σημερινά πολιτικά κόμματα.
Στην ίδια δημοσκόπηση οι έλληνες ήταν οι πιο απαισιόδοξοι για τις προοπτικές ανόδου του βιοτικού τους επιπέδου τον επόμενο χρόνο. Μετά το σκάνδαλο Πάχτα το 82.3% δήλωνε ότι «η διαπλοκή αφορά όχι μόνο ένα κόμμα αλλά συνολικά την πολιτική ζωή της χώρας». Στις εκλογές στις 7 του Μάρτη το 54% των ψηφοφόρων της ΝΔ την ψήφισαν για διαμαρτυρία προς το ΠΑΣΟΚ ενώ το 48% των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ και το 41% των ψηφοφόρων της ΝΔ τους ψήφισαν γιατί είναι το λιγότερο κακό! (από την έρευνα των exit poll της VPRC – ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 9.3.04).
Τέλος, η νυσταλέα βαρεμάρα που αισθάνθηκε η πλειοψηφία των 3.7 εκατομυρίων που παρακολούθησαν το προεκλογικό ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών πιστοποιεί την έλλειψη αποδοχής του παραδοσιακού πολιτικού κόσμου από εκατομμύρια ανθρώπους.
Ασφαλώς όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι είμαστε μπροστά σε μια αριστερή στροφή της κοινωνίας. Ολα τα παραπάνω συνυπάρχουν με συντηρητικές επιλογές – π.χ. με την ανάπτυξη της ξενοφοβίας ή του ατομικισμού.
Οι ιδεολογικοπολιτικές αντιφάσεις και η αρνητική ψήφος είναι φυσικό επακόλουθο του πολιτικού κενού που χαρακτηρίζει τις σημερινές κοινωνίες. Ταυτόχρονα είναι και η αναγκαία προυπόθεση για το ξεκίνημα της συζήτησης για το τι είδους κόμματα χρειαζόμαστε.
Οι μεγάλες συγκεντρώσεις
Οι μεγάλες κεντρικές συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ καθώς και η
συμμετοχή στα επινίκια της ΝΔ δημιουργούν εύλογο προβληματισμό -ιδιαίτερα στους αγωνιστές της νέας γενιάς- για τις προοπτικές και τις δυνατότητες της αριστεράς και των αγώνων, καθώς τα 2 μεγάλα κόμματα εμφανίζουν πλήθη που φαίνονται ανάλογα με εκείνα των αντιπολεμικών συλλαλητηρίων πέρυσι.
Καταρχήν πρέπει να πούμε ότι οι συγκεντρώσεις αυτών των εκλογών συγκέντρωσαν το 1/5 των αντίστοιχων προεκλογικών συγκεντρώσεων της δεκαετίας του 80. Στην καλύτερη περίπτωση συγκέντρωναν 100.000 κόσμο που με την κατάλληλη σκηνοθετική καθοδήγηση φαινόντουσαν πολλαπλάσιοι. Αυτός ο κόσμος αποτελούσε προιόν κινητοποίησης και κοντινών επαρχιακών πόλεων και σε πολλές περιπτώσεις αποτελούσε υποχρεωτική συμμετοχή με βάση το ρουσφέτι.
Στα επινίκεια της ΝΔ δεν συμμετείχαν παρά μερικές χιλιάδες κόσμος. Αυτές ήταν πολύ μικρότερες μπροστά στα ολονύχτια γλέντια που στήνονταν σε κάθε γειτονιά στη δεκαετία του ‘80.
Στα αντιπολεμικά συλλαλητήρια συμμετείχαν 350.000 πανελλαδικά, που δεν πήγαν μια βόλτα με το πούλμαν στο Πεδίο του Αρεως ή στην Αριστοτέλους, που δεν είχαν κάτι να κερδίσουν, ούτε είχαν υποχρέωση να πάνε.
Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι πάνε στις συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ είναι αντιδραστικοί ή ηλίθιοι. Οι περισσότεροι παρασύρονται από το κλίμα και τις υποσχέσεις του βολέματος. Ιδιαίτερα όταν η αριστερά δεν δίνει πειστική διέξοδο. Αλλωστε όταν δεν έχουμε εκλογές σπάνια το ΠΑΣΟΚ ή η ΝΔ μπορούν να κάνουν μεγάλες πολιτικές συγκεντρώσεις.
Η ακροδεξιά
Ο ΛΑΟΣ του Γ. Καρατζαφέρη με το 2.2% και τις 165.000 ψήφους πήρε το μεγαλύτερο ποσοστό ακροδεξιού κόμματος σε βουλευτικές εκλογές μετά το 1977 όταν η Εθνική Παράταξη είχε πάρει περίπου 7%. Στα μεγάλα αστικά κέντρα ο ΛΑΟΣ συγκεντρώνει ποσοστά πάνω από τον πανελλαδικό μέσο όρο από 3% – 4.42% (Α΄ Αθήνας, Α΄ και Β΄ Πειραιά, Α΄και Β΄ Θες/νίκης, υπόλοιπο Αττικής κτλ.). Αν αναλογιστούμε το 13% του Καρατζαφέρη στις προηγούμενες νομαρχιακές εκλογές εύκολα μπορούμε να φανταστούμε γιατί ο Καρατζαφέρης έσπευσε να δώσει έμφαση στις προσεχείς ευρωεκλογές.
«Στο κόμμα ΛΑΟΣ πιστεύουμε σε ένα δεξιό φρόνημα και μια αριστερή αλληλεγγύη» αναφέρει ο Καρατζαφέρης στο πρόγραμμά του αντιγράφοντας τον Λεπέν στη λογική του ψαρέματος στα θολά νερά της απόκρυψης του ρατσιστικού, αντισημίτικου και εθνικιστικού χαρακτήρα του κόμματός του. Ταυτόχρονα, αυτός «ο γνήσιος έλληνας που απεικονίζει τα χαρακτηριστικά και τις αρετές των αγωνιστών του 21» αφήνει ορθάνοικτη την πόρτα για συνεργασία με την ΝΔ. Καλός ο πατριωτισμός αλλά να μη χάσουμε και τη μάσα.
Τάκης Γιαννόπουλος
