Επιμέλεια:
Νατάσσα Αργυράκη, Νίκος Αναστασιάδης
Τα αποτελέσματα του «ανύπαρκτου» δημοψηφίσματος
Υπολογίζεται ότι οι ισπανικές αρχές κατάφεραν να κλείσουν 319 εκλογικά κέντρα, κατάσχοντας κάλπες και εκλογικό υλικό, στερώντας το δικαίωμα σε 670.000 πολίτες να ψηφίσουν. Ωστόσο, περίπου 2.000 κέντρα παρέμειναν ανοικτά και διεξήχθη κανονικά η ψηφοφορία, μέσω της περιφρούρησης των κατοίκων.
Συνολικά κατάφεραν να ψηφίσουν 2,2 εκατομμύρια Καταλανοί, από τους 5,3 εκ. που είναι εγγεγραμμένοι. Το ποσοστό συμμετοχής δηλαδή ήταν λίγο πάνω από 42%. Αν όμως προσθέσουμε σε αυτό τα εκλογικά κέντρα που έκλεισε με τη βία η κυβέρνηση, το ποσοστό αυτό θα ξεπερνούσε το 50%.
Από αυτούς που κατάφεραν να ψηφίσουν, το συντριπτικό ποσοστό 90% (δηλαδή 2 εκ. ψηφοφόροι) ψήφισε ΝΑΙ στην ανεξαρτησία, το 7,87% (176.565 ψηφοφόροι) ψήφισε ΟΧΙ, 2,03% ήταν τα λευκά και 0,89% τα άκυρα.
Η θέση της ΕΕ, και ένας θρασύς βασιλιάς
«Εσωτερικό ζήτημα της Ισπανίας» χαρακτήρισε το θέμα της Καταλονίας ο εκπρόσωπος της Κομισιόν. Μάλιστα. Η ίδια Κομισιόν που βγήκε στα κεραμίδια ενάντια στο Μαδούρο στη Βενεζουέλα, και συζητούσε να επιβάλλει κυρώσεις. Μίλησε κανείς για δυο μέτρα και δυο σταθμά;
Η Κομισιόν κάλυψε πλήρως το Ραχόι, δηλώνοντας ότι «έχει εμπιστοσύνη στην ηγεσία του» και χαρακτήρισε το δημοψήφισμα «μη συνταγματικό». Προστάτιδα της δημοκρατίας υποτίθεται… Αυτά βέβαια χρειάζεται να αναδειχτούν σαν συμπεράσματα σε ένα μέρος των Καταλανών, που έχουν αυταπάτες ότι η ΕΕ θα τους βοηθήσει ενάντια στην καταστολή του Ισπανικού Κράτους. Δεν πρόκειται να γίνει κάτι τέτοιο γιατί η ΕΕ κατ’ αρχήν δεν είναι ένας φιλολαϊκός οργανισμός. Επιπλέον, στη σημερινή περίοδο πολιτικής και οικονομικής κρίσης, οι ευρωπαϊκές ελίτ φοβούνται ότι η απόσχιση της Καταλονίας μπορεί να ανοίξει τις ορέξεις και σε άλλους λαούς να διεκδικήσουν την αυτοδιάθεση τους.
Τέλος, έσπασε τη σιωπή του και ο βασιλιάς της Ισπανίας. Ένα μη εκλεγμένο απολίθωμα της απολυταρχίας, έκανε κριτική σε αυτούς που ζητάνε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, χαρακτηρίζοντας την ψήφο τους παράνομη. Το θέατρο του παραλόγου…
Με ποιους είναι οι φασίστες;
Οι ισπανικές ακροδεξιές, εθνικιστικές και ναζιστικές οργανώσεις έχουν πάρει ξεκάθαρα θέση υπέρ της καταστολής του Ραχόι και ενάντια στο κίνημα για αυτοδιάθεση της Καταλονίας. Επιτέθηκαν σε βουλευτές των Unidos Podemos (συνεργασία των Ποδέμος με την Ενωμένη Αριστερά), οργάνωσαν συγκεντρώσεις όπου τραγουδούσαν τραγούδια της εποχής του Φράνκο και χαιρετούσαν ναζιστικά κρατώντας ισπανικές σημαίες. Μάλιστα, οργάνωσαν και συγκέντρωση από το σημείο που αναχωρούσαν οι αστυνομικές δυνάμεις για να καταστείλουν το δημοψήφισμα της 1ης Οκτώβρη!
Στην Ισπανία, η δικτατορία του Φράνκο ήταν αυτή που κατέστειλε με ιδιαίτερη αγριότητα τα κινήματα αυτοδιάθεσης ιδιαίτερα των Καταλανών και των Βάσκων και αυτή η παράδοση διατηρείται ακόμα, μέσω των ακροδεξιών και του Λαϊκού Κόμματος (υπουργοί του Φράνκο ήταν ιδρυτικά μέλη του κόμματος του Ραχόι).
Αντίστοιχα και το δικό μας ναζιστικό κόμμα, η Χρυσή Αυγή, πήρε θέση κατά του αγώνα για ανεξαρτησία στην Καταλονία, ενώ καλεί την ισπανική κυβέρνηση να κηρύξει στρατιωτικό νόμο. Αυτή είναι η Χρυσή Αυγή. Πιο συστημική και αντιδραστική δεν γίνεται. Μαζί με το ισπανικό και το διεθνές κατεστημένο ενάντια στον Καταλανικό λαό που διεκδικεί το στοιχειώδες δημοκρατικό δικαίωμα να αποφασίσει για το μέλλον του.
Είναι πλούσιοι οι Καταλανοί;
Πολύ προπαγάνδα έχει υπάρξει γύρω από το ζήτημα αν η Καταλονία είναι μια πλούσια περιοχή που δεν θέλει να πληρώνει φόρους για τους φτωχότερους Ισπανούς. Να σημειώσουμε για τους προοδευτικούς ανθρώπους που έχουν πέσει σε αυτή την παγίδα, ότι αυτό το επιχείρημα το είχε χρησιμοποιήσει πρώτος ο Φράνκο για να δικαιολογήσει την καταστολή του δικαιώματος αυτοδιάθεσης στην Καταλονία.
Η Καταλονία είναι μια ανεπτυγμένη βιομηχανική περιοχή της Ιβηρικής χερσονήσου. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι το 4ο μεγαλύτερο από τις 17 αυτόνομες περιφέρειες του Ισπανικού Κράτους, μετά τη Μαδρίτη, τη Χώρα των Βάσκων, και τη Ναβάρα. Ο πληθυσμός της αντιστοιχεί στο 16% του συνολικού, ενώ το ΑΕΠ της στο 19%. Όσον αφορά την ανεργία, η Καταλονία είναι 10η από τις 17 αυτόνομες περιφέρειες.
Ας μην πέφτουμε τόσο εύκολα στην προπαγάνδα των αστών λοιπόν…
Η πανεκπαιδευτική απεργία στις 28 Σεπτέμβρη
Κρίσιμο ρόλο στα γεγονότα έπαιξε το κάλεσμα για πανεκπαιδευτική απεργία που έκανε η Ένωση Μαθητών-Σπουδαστών. Η πανεκπαιδευτική κινητοποίηση στην Καταλονία έγινε 3 μέρες πριν το δημοψήφισμα, σαν απάντηση στην απειλή καταστολής που ήδη είχε απευθύνει η κυβέρνηση Ραχόι. 150.000 νέοι διαδήλωσαν στους δρόμους της Βαρκελώνης, στέλνοντας ένα ηχηρό μήνυμα στο Ισπανικό Κράτος και δίνοντας κουράγιο στο καταλανικό κίνημα.
Η Ένωση Μαθητών-Σπουδαστών ήταν επίσης αυτή που ξεκίνησε το κάλεσμα για απεργία στις 3 Οκτώβρη σαν απάντηση στην καταστολή. Μέσω της πίεσης του κόσμου τα συνδικάτα αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν το κάλεσμα και έτσι δημιουργήθηκε η δυναμική για τη γενική απεργία.
Ιστορικό του καταλανικού κινήματος
Το εθνικό ζήτημα έχει επανεμφανιστεί ως κρίσιμος παράγοντας για την κρίση του καπιταλισμού στην Ισπανία. Η Καταλονία έχει δεχθεί πολλές περικοπές στη δημόσια παιδεία και υγεία τα τελευταία χρόνια και η ανεργία στους νέους έχει αυξηθεί φτάνοντας το 2016 το 38%.
Η Καταλονία αποτελεί περιοχή στην Ιβηρική χερσόνησο με τη δική της ιστορία, γλώσσα, πολιτιστικές παραδόσεις και εθνική συνείδηση. Με πληθυσμό που αντιστοιχεί στο 16% της Ισπανίας, με έσοδα που συνεισφέρουν κατά 19% στο ΑΕΠ, με το 1/5 της εθνικής παραγωγής και το 1/4 των εξαγωγών, αποτελεί πολύ σημαντική περιοχή για τα συμφέροντα της αστικής τάξης του ισπανικού κράτους, η οποία δεν πρόκειται να την αφήσει έτσι απλά να φύγει και να χάσει όλα αυτά τα οικονομικά προνόμια που της προσφέρει.
Η Καταλονία αρχίζει να διαμορφώνεται σαν εθνότητα ήδη από τον 12ο αιώνα. Το πρώτο Καταλανικό Σύνταγμα έγινε το 1283, ενώ η πρώτη εξέγερση ενάντια στο ισπανικό στέμμα το 1640.
Η προσάρτηση της στο ισπανικό βασίλειο έγινε στις 11 Σεπτέμβρη του 1714, έπειτα από 14 μήνες πολιορκίας και έκτοτε αυτή η μέρα αποτελεί εθνική επέτειο, η λεγόμενη Diada ή Ημέρα της Καταλονίας. Αυτό σήμαινε την κατάργηση όλων των καταλανικών θεσμών, την κατάργηση της καταλανικής ως επίσημης γλώσσας και την ένταξη της Καταλονίας στο ισπανικό βασίλειο. Η Diada γιορτάστηκε για πρώτη φορά το 1886, αλλά οι εκδηλώσεις απαγορεύτηκαν από τη δικτατορία του Φράνκο το 1939 και άρχισαν πάλι το 1980, όταν αποκαταστάθηκε η αυτόνομη κυβέρνηση της Καταλονίας μετά την πτώση της δικτατορίας. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, πάνω από 1 εκατομμύριο άνθρωποι κάθε χρόνο βγαίνουν στους δρόμους της Βαρκελώνης (πρωτεύουσα της Καταλονίας) και άλλων πόλεων τη συγκεκριμένη μέρα – για να διαμαρτυρηθούν.
Επί Φράνκο (1939-1974) εξαφανίζεται ουσιαστικά οποιαδήποτε έκφραση καταλανισμού, απαγορεύονται τα προνόμια και το ειδικό καθεστώς που είχε η περιοχή κατά τη διάρκεια της Β’ Ισπανικής Δημοκρατίας (το ίδιο ίσχυε και για τη Χώρα των Βάσκων και τη Γαλικία), απαγορεύεται η χρήση της καταλανικής γλώσσας και η διάδοσή της, κοκ. Ξεκινά μια περίοδος ακραίας καταστολής ενάντια στις καταπιεσμένες εθνότητες, ενώ ο ισπανικός εθνικισμός ήταν ένας από τους βασικούς ιδεολογικούς άξονες του καθεστώτος, με βάση το «Ισπανία – μια, μεγάλη και αδιαίρετη» που εξακολουθεί να είναι το σύνθημα της Δεξιάς σήμερα.
Στο πλαίσιο της διεθνούς ανάκαμψης των κοινωνικών αγώνων μετά το 1968 στην Ευρώπη, τα θεμέλια της δικτατορίας στην Ισπανία είχαν επανειλημμένα κλονιστεί από μαζικές απεργίες και κοινωνικά κινήματα στις αρχές της δεκαετίας του ’70.
Καθώς στην διπλανή Πορτογαλία ξεσπούσε μια σοσιαλιστική επανάσταση, ανατρέποντας τη δικτατορία, η ισπανική άρχουσα τάξη άρχισε να συνειδητοποιεί ότι οι μέρες της δικτατορίας ήταν μετρημένες.
Για αυτό το λόγο άρχισαν να επεξεργάζονται μια στρατηγική για την εισαγωγή της «δημοκρατίας» με τρόπο που να αποτρέπει την απειλή της επαναστατικής αλλαγής. Αυτή περιλάμβανε την αποτροπή του κινδύνου της αυτοδιάθεσης των εθνοτήτων, ειδικά των Βάσκων και των Καταλανών.
Πάνω σε αυτό το πλαίσιο συμφωνήθηκε η λεγόμενη «μετάβαση». Όσον αφορά το εθνικό ζήτημα, η άρχουσα τάξη ήξερε ότι έπρεπε να προσφέρει κάτι προς τις εθνότητες των οποίων τα δικαιώματα είχαν τόσο ποδοπατηθεί στη διάρκεια της 40χρονης δικτατορίας, αλλά την ίδια στιγμή ήξεραν ότι η παροχή του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης στις εθνότητες, ή η εγκαθίδρυση της ενότητας του κράτους σε εθελοντική ομοσπονδιακή βάση, ήταν πράγματα ανεπίτρεπτα από καπιταλιστική άποψη. Υπήρχε επίσης το ενδεχόμενο του ντόμινο: αν έδιναν αυτονομία σε μία κοινότητα θα ακολουθούσαν και οι άλλες. Η λύση τους σε αυτό ήταν το σημερινό σύστημα των «αυτόνομων περιοχών» (συνολικά 17 στην Ισπανία). Ο στόχος ήταν να δοθούν κάποιες παραχωρήσεις σε αυτές τις καταπιεσμένες εθνότητες την ίδια στιγμή που προσπαθούσαν να υποβαθμίσουν τον εθνικό τους χαρακτήρα, σαν να ήταν απλώς μια άλλη γεωγραφική περιοχή της Ισπανίας, όπως η Μαδρίτη ή η Μούρθια (μερικές από τις άλλες αυτόνομες περιφέρειες).
Το ΚΚΕ, η Καταλονία και ο Λένιν
Το ΚΚΕ για άλλη μια φορά παίρνει εντελώς λάθος θέση στο εθνικό ζήτημα, αποδεικνύοντας πόσο συντηρητικό κόμμα έχει γίνει. Φαινομενικά παραδόξως, παρόμοια θέση έχουν πάρει και πολλές αναρχικές ομάδες, υποστηρίζοντας ότι «δεν τους ενδιαφέρουν τα σύνορα».
«Ενδοαστική διαμάχη» χαρακτηρίζει όσα γίνονται στην Καταλονία το ΚΚΕ, ενώ την ιστορική απεργία της 3ης Οκτώβρη την χαρακτηρίζει «απεργία για ξένες σημαίες». Καταδικάζει μεν την καταστολή, αλλά επί της ουσίας στο θέμα της εθνικής καταπίεσης αναπαράγει την προπαγάνδα για τους «πλούσιους Καταλανούς».
Στην ανακοίνωση του για το δημοψήφισμα η ηγεσία του ΚΚΕ δηλώνει:
«Τέτοιες ενέργειες, που θέτουν ζήτημα αλλαγής συνόρων, ανοίγουν επικίνδυνους δρόμους και συγκαλύπτουν το αντικειμενικό γεγονός, ότι η αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας οξύνεται ακόμη περισσότερο σε όλες τις χώρες…
…Η ενίσχυση της αντικαπιταλιστικής πάλης, της πάλης για το σοσιαλισμό είναι ο μόνος δρόμος που δίνει διέξοδο στα σημερινά οξυμένα προβλήματα και αδιέξοδα, αντιμετωπίζει τις πολιτικές που διχάζουν και διαιρούν τους λαούς. Μόνο σε μια σοσιαλιστική Ισπανία μπορούν να ικανοποιηθούν οι λαϊκές ανάγκες, να επιλυθούν ζητήματα σεβασμού των εθνικών, ιστορικών, πολιτιστικών παραδόσεων»
Τι μας λέει λοιπόν η ηγεσία του ΚΚΕ;
Ότι είναι αρνητική εξέλιξη η αλλαγή των συνόρων, και ότι τα ζητήματα σεβασμού των εθνικών παραδόσεων θα λυθούν στο απώτερο μέλλον, όταν κάνουμε σοσιαλισμό.
Μεγαλύτερη παραχάραξη της μαρξιστικής θέσης δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε.
Κατ’ αρχήν, οι μαρξιστές δεν μπορούν παρά να υποστηρίζουν τα δικαιώματα των εθνοτήτων που καταπιέζονται. Το δικαίωμα του εθνικού προσδιορισμού, είναι και αυτό ένα δημοκρατικό δικαίωμα για το οποίο πρέπει οι λαοί να παλέψουν, μιας και στην εποχή μας η εθνική καταπίεση είναι μια μορφή εκμετάλλευσης του συστήματος για να αυξήσει τα κέρδη του.
Έτσι και αλλιώς, όπως το έθετε ο Λένιν, από τη στιγμή που είμαστε κατά της βίαιης προσάρτησης ενός έθνους από ένα κράτος, δεν μπορούμε παρά να είμαστε υπέρ του δικαιώματος αυτοδιάθεσης αυτού του έθνους. Σε διαφορετική περίπτωση, απλά καταλήγουμε να υποστηρίζουμε την καταστολή, δηλαδή την βίαιη παραμονή ενός έθνους που θέλει την αυτοδιάθεση του στα σύνορα ενός ισχυρότερου κράτους.
Αναγνώριση του δημοκρατικού δικαιώματος στην αυτοδιάθεση σημαίνει ουσιαστικά ότι μια εθνική ομάδα πρέπει να έχει το δικαίωμα του αποχωρισμού από το κράτος που ανήκει. Αν δεν αναγνωρίζεται αυτό το δικαίωμα η «υποστήριξη των δικαιωμάτων» και η «καταδίκη της καταστολής» είναι κούφια λόγια.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι μαρξιστές προτιμούν να υπάρχουν μικρά και διαχωρισμένα κράτη. Ίσα ίσα, είναι σαφώς προτιμότερο για την εργατική τάξη να ανήκει σε μεγάλα κράτη, γιατί αυτό αυξάνει τη δύναμη της. Το θέμα είναι τι θέση πρέπει να πάρουν οι μαρξιστές από τη στιγμή που υπάρχει εθνική καταπίεση, και η θέληση ενός λαού για ανεξαρτησία διατυπώνεται ξεκάθαρα και με μαζικό τρόπο. Σε μια τέτοια περίπτωση, η μη αναγνώριση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης σημαίνει υποστήριξη του κράτους που καταπιέζει το συγκεκριμένο έθνος.
Παρεμπιπτόντως να πούμε, ότι το αν υπάρχει εθνική καταπίεση δεν είναι αρμόδιοι να το αποφασίσουν οι ειδικοί του Περισσού, αλλά ο ίδιος ο καταλανικός λαός. Μόνο ο καταπιεσμένος είναι αρμόδιος να ορίσει το μέγεθος της καταπίεσης του.
Μα, μας λέει το ΚΚΕ, υπάρχουν εθνικές αυταπάτες, και οι Καταλανοί αστοί έχουν κάτι να κερδίσουν. Τους απαντάει ο ίδιος ο Λένιν (στο βιβλίο του «το δικαίωμα των εθνών για την αυτοδιάθεση τους»):
«Το να σκέφτεται κανείς πως η κοινωνική επανάσταση μπορεί να νοηθεί χωρίς εξεγέρσεις μικρών εθνών στις αποικίες και στην Ευρώπη, χωρίς επαναστατικές εκρήξεις ενός μέρους της μικροαστικής τάξης με όλες του τις προλήψεις, χωρίς κινήσεις μη συνειδητών προλεταριακών μαζών… το να σκέφτεται έτσι σημαίνει ότι απαρνιέται την κοινωνική επανάσταση. Φαντάζονται λοιπόν, πως σ’ ένα οποιοδήποτε μέρος, θα δουν να γίνεται μια παράταξη που θα λέει: «είμαστε οπαδοί του σοσιαλισμού», ενώ απέναντι μια άλλη παράταξη θα διακηρύττει: «είμαστε οπαδοί του ιμπεριαλισμού» και πως αυτό θα είναι κοινωνική επανάσταση!… Εκείνος που περιμένει μια «καθαρή» κοινωνική επανάσταση, δε θα τη δει ποτέ να έρχεται. Είναι επαναστάτης στα λόγια, που δεν καταλαβαίνει την πραγματική επανάσταση».
Μέτωπο της Αριστεράς, όχι ουρά του Πουτζντεμόντ
Η κίνηση των καταλανικών μαζών, με το δημοψήφισμα και την γενική απεργία στις 3 Οκτώβρη, έχει ταρακουνήσει το ισπανικό κατεστημένο, και έχει βάλει τα δυο πόδια σε ένα παπούτσι για τους Καταλανούς ηγέτες.
Η εκρηκτική δύναμη που βγαίνει από την εθνική καταπίεση των Καταλανών, και που πήρε μορφή με τον αγώνα για ανεξαρτησία, έχει φέρει το Ραχόι σε πολύ δύσκολη θέση, μια και για αυτόν είναι μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Από τη μια, οι καπιταλιστές της Ισπανίας δεν υπάρχει περίπτωση να αφήσουν να ανεξαρτητοποιηθεί η Καταλονία όσο περνάει από το χέρι τους. Γι’ αυτό και ο Ραχόι έχει εξαπολύσει τέτοια λυσσαλέα καταστολή, γνωρίζοντας ότι υπήρχε ο κίνδυνος να του γυρίσει μπούμπεραγκ, όπως και έγινε. Από την άλλη, όσο ενισχύει την καταστολή τόσο πεισμώνει ο κόσμος.
Οι Καταλανοί αστοί, με ηγέτη τον Πουτζεμόντ, ήθελαν να πετύχουν μάλλον καλύτερους όρους για την αυτονομία τους, αλλά πιέζονται τόσο πολύ από το κίνημα που δεν μπορούν εύκολα να κάνουν πίσω.
Σίγουρα βέβαια, γίνονται διαπραγματεύσεις πίσω από κλειστές πόρτες. Όπως και στο ελληνικό δημοψήφισμα, οι «εχθροί» κάποια στιγμή τα βρήκαν, σε βάρος των εργαζομένων που πάλεψαν για μια ριζοσπαστική αλλαγή. Οι ηγεσίες του κατεστημένου κάνουν τη δουλειά τους. Το ερώτημα είναι τι κάνουν οι λαοί.
Η «Επαναστατική Αριστερά», αδελφή οργάνωση του Ξεκινήματος στο Ισπανικό Κράτος, υποστηρίζει την δημιουργία ενός Ενιαίου Μετώπου των οργανώσεων της Αριστεράς, που θα μπει μπροστά στη μάχη του καταλανικού λαού, συνδέοντας τον αγώνα για ανεξαρτησία με τον αγώνα ενάντια στο καπιταλιστικό σύστημα. Για να γίνει αυτό, τα κόμματα της Αριστεράς στην Καταλονία πρέπει να σπάσουν την συμμαχία τους με τον Πουτζντεμόντ και να σταματήσουν να είναι ουρά των Καταλανών καπιταλιστών.
Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να νικήσει το κίνημα στην Καταλονία, όχι μόνο στο επίπεδο του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης, αλλά και όσον αφορά τα κοινωνικά ζητήματα. Η μάχη για μια Καταλονία ελεύθερη, είναι ταυτόχρονα και μια μάχη ενάντια στη λιτότητα, ενάντια στις περικοπές στο κράτος πρόνοιας και τις εξώσεις, ενάντια στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Είναι η μάχη για μια ανεξάρτητη σοσιαλιστική Καταλονία, που μαζί με τους λαούς της Ιβηρικής θα παλέψει ενάντια στον καπιταλισμό.
Η Αριστερά πρέπει να αξιοποιήσει την εκρηκτική αυτή κατάσταση για να δημιουργήσει ρήγμα στο καθεστώς, ανοίγοντας τον δρόμο και σε άλλους λαούς της Ευρώπης που στενάζουν κάτω από την μπότα του συστήματος.
