Του Ρολάνδου Παύλου
Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες η ταξική πάλη στην Κίνα παρουσιάζει έντονα σημάδια αναθέρμανσης.
Ενδεικτικά, στη διάρκεια του περασμένου Σεπτέμβρη 3,1 εκ. εργάτες, αγρότες και απολυμένοι δημόσιοι υπάλληλοι πήραν μέρος σε απεργίες, διαδηλώσεις, συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και εκστρατείες για τα δικαιώματα τους.
Αγώνες εργατών
Στις πόλεις, εκατομμύρια συμμετείχαν σε απεργίες, διαδηλώσεις και αποκλεισμούς δρόμων τους τελευταίους μήνες με συνθήματα ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις, τους χαμηλούς μισθούς και τη διαφθορά.
Είναι ενδεικτικό του κλίματος ότι σε πολλούς απ’ αυτούς οι απεργοί τραγουδούσαν τον ύμνο της Διεθνούς. Επίσης ενδεικτικά ήταν τα συνθήματα που κυριαρχούσαν, όπως «Υπερασπίζουμε μέχρι θανάτου τις κρατικές επιχειρήσεις», «Απαιτούμε τον καρπό της δουλειάς μας», «Να καταργήσουμε τον έλεγχο των ιδεών». Την ίδια ώρα, διαρκώς αυξάνονται οι προσπάθειες για δημιουργία ανεξάρτητων συνδικάτων.
Στο Ανχούι, 100.000 ανθρακωρύχοι κατέβηκαν με τις οικογένειες τους σε απεργία μιας βδομάδας τον περασμένο Σεπτέμβρη διεκδικώντας καλύτερα μέτρα ασφαλείας και ουσιαστικές αποζημιώσεις στα θύματα ατυχημάτων. Οι εργάτες κατάφεραν να αποκρούσουν τις επιθέσεις της αστυνομίας και τελικά πέτυχαν σημαντικές παραχωρήσεις από τις αρχές και τους ιδιοκτήτες των ορυχείων.
Οι εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στην επαρχία Σααγξί κατέβηκαν σε μιας βδομάδας απεργία που από άποψη ενότητας, αποφασιστικότητας και διάρκειας δεν είχε προηγούμενο από την επανάσταση του 1949.
Οι σημαντικοί αυτοί αγώνες δείχνουν πως οι μάζες αρχίζουν να ξεπερνούν το φόβο τους απέναντι στο σκληρό καθεστώς. Σύμφωνα με επίσημη έκθεση, από τις 520 διαδηλώσεις που οργανώθηκαν τον περασμένο Σεπτέμβρη οι 170 «κατέληξαν σε βίαια επεισόδια» και 200 αστυνομικοί τραυματίστηκαν.
Στα μέσα του Οκτώβρη στην πόλη Γουαγκζού της επαρχίας Σετσουάν, με αφορμή τον άγριο ξυλοδαρμό ενός εργάτη από αστυνομικό, 50.000 εργάτες πήραν μέρος σε βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία. Αυτό ανάγκασε τον Υπουργό Δημόσιας Τάξης να παραδεχτεί ότι η αστυνομία «δεν μπορούσε να νικήσει» απέναντι σε πολύ μεγαλύτερους αριθμούς διαδηλωτών. Μετά από αυτά τα επεισόδια, το καθεστώς αποφεύγει να χρησιμοποιήσει την αστυνομία ενάντια σε εργατικές κινητοποιήσεις
.
Και αγώνες αγροτών
Παράλληλα, στην ύπαιθρο, που αποτελεί κατά παράδοση το κύριο πολιτικό στήριγμα του καθεστώτος, επικρατεί πολιτική αστάθεια.
Υπάρχουν στοιχεία (στις περιοχές Ανχούι, Χουμπέι και Ζιαγξί) για σχηματισμό επιτροπών αγροτών στην ύπαιθρο, που πέρασαν διεφθαρμένους αξιωματούχους από λαϊκό δικαστήριο, προχωρώντας ακόμα και σε εκτέλεση τους, όπως έκανε ο στρατός του Μάο στις δεκαετίες 1940 και 1950. Στη Σετσουάν, στις 28 Οκτώβρη, 100.000 αγρότες μετά από συγκρούσεις με την αστυνομία καταλάβανε ένα υδραγωγείο με κεντρικό σύνθημα «Κάτω οι διεφθαρμένοι αξιωματούχοι». Αυτές οι αγροτικές κινητοποιήσεις στοχεύουν ενάντια στις υποχρεωτικές εκκενώσεις πληθυσμών, τις απαλλοτριώσεις, τη βαριά φορολογία, τη διαφθορά και τα δικαιώματα των εργατών γης.
Ρήγματα στους κόλπους του καθεστώτος
Αυτές οι διεργασίες έχουν την αντανάκλαση τους στους κόλπους του ίδιου του καθεστώτος, όπου εμφανίζονται ρήγματα, καθώς το κυβερνητικό δόγμα του μαστίγιου (με σκληρή καταστολή όπως στην πλατεία Τιενανμέν το 1989) και του καρότου (δηλαδή των γρήγορων καπιταλιστικών μεταρρυθμίσεων) αρχίζει να μην επαρκεί για τη διατήρηση της σταθερότητας.
Το καθεστώς είναι διχασμένο γύρω από την τακτική που πρέπει να ακολουθήσει απέναντι στο αυξανόμενο κύμα διαμαρτυρίας. Το πέρασμα του ελέγχου του στρατού από τον Ζιανγκ Ζεμίν στα χέρια του σημερινού προέδρου Χου Ζιντάο ήταν μια νίκη για την πτέρυγα που εκπροσωπεί ο πρόεδρος.
Όλες οι πτέρυγες συμφωνούν βέβαια στα καπιταλιστικά μέτρα φιλελευθεροποίησης της οικονομίας, όμως διαφωνούν στον τρόπο υλοποίησης τους. Η πτέρυγα του προέδρου Χου, που είναι ο πρώτος Κινέζος ηγέτης που δεν έχει προσωπική σχέση με την επανάσταση, καταλαβαίνει πως το μέχρι σήμερα κυβερνητικό δόγμα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων χωρίς χαλάρωση των σκληρών μέτρων καταστολής, προετοιμάζει μια σημαντική κοινωνική έκρηξη.
Ωστόσο, ο Χου δεν φαίνεται να έχει ξεκάθαρη στρατηγική. Ενώ, για παράδειγμα, ενθάρρυνε σε κάποιο βαθμό την ελεύθερη έκφραση του τύπου σε σχέση με τις καταγγελίες της διαφθοράς αξιωματούχων, διέταξε νέους περιορισμούς του τύπου προκειμένου να αποκρύψει τις εξελίξεις γύρω από τις αγροτικές κινητοποιήσεις.
Αυτή η αμφιταλάντευση υποσκάπτει το καθεστώς, ενώ η απόφαση του να μειώσει την αστυνομική καταστολή μπορεί τελικά να ερμηνευτεί από τις μάζες σαν αδυναμία και να τους δώσει περισσότερο θάρρος.
Διεργασίες στη συνείδηση
Οι εξελίξεις αυτές είναι αποτέλεσμα των σημαντικών διεργασιών στη συνείδηση της εργατικής τάξης της Κίνας τα τελευταία χρόνια.
Μετά την μεγάλη εξέγερση του 1989 και τη σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν, το εργατικό κίνημα βρίσκει ξανά τα πόδια του, αρχίζει να ξεπερνά το φόβο του καθεστώτος και, για πρώτη φορά μετά το 1949, διεκδικεί το δικό του ανεξάρτητο ρόλο.
Η έλλειψη εργατικών οργανώσεων και μιας ορατής σοσιαλιστικής εναλλακτικής πολιτικής πρότασης, δημιουργούν βέβαια σημαντικές περιπλοκές.
Όμως, οι αυταπάτες για το τι ακριβώς είναι ο καπιταλισμός και τι μπορεί να προσφέρει είναι σαφώς μικρότερες στα πλατιά στρώματα του πληθυσμού, σε σύγκριση με την Ανατολική Ευρώπη και την πρώην ΕΣΣΔ στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Σαν αποτέλεσμα των «οικονομικών μεταρρυθμίσεων», οι εργαζόμενοι είδαν στο διάστημα 1996-2001 45 εκ. θέσεις εργασίας να χάνονται στον κρατικό τομέα, την κρατική πρόνοια να εξανεμίζεται και το κόστος της υγείας, της εκπαίδευσης και της στέγασης να ανεβαίνουν συνεχώς.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ) δεν έχει βέβαια εξαντλήσει τα αποθέματα κοινωνικής υποστήριξης στον πληθυσμό. Ιδιαίτερα η κεντρική εξουσία, που κάθε τόσο εξαγγέλλει και νέα σταυροφορία ενάντια στη «διαφθορά», φαίνεται στα μάτια σημαντικών στρωμάτων του πληθυσμού να είναι κάτι διαφορετικό από τους γκάνγκστερ που διοικούν σε επίπεδο επαρχίας ή πόλης. Γι’ αυτό και όλες οι πρόσφατες κινητοποιήσεις ανάμεσα σε άλλα καλούσαν την κεντρική κυβέρνηση να καταπολεμήσει τη «διαφθορά».
Το καθεστώς έχει δείξει αρκετή προσαρμοστικότητα στο παρελθόν και μπορεί σε μια σοβαρή κρίση να πειραματιστεί με κοινοβουλευτικές μορφές διακυβέρνησης (τύπου Χονγκ-Κονγκ) σε ορισμένες περιοχές της χώρας, ή να παραχωρήσει εν μέρει το δικαίωμα σχηματισμού ανεξάρτητων συνδικάτων.
Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται ένας σημαντικός κίνδυνος. Να αξιοποιήσουν δηλαδή οι νεόπλουτοι καπιταλιστές τα αόριστα «δημοκρατικά» αισθήματα των μαζών για να εκτρέψουν προσωρινά τον αγώνα ενάντια στο καθεστώς σε μια καπιταλιστική «φιλελεύθερη» κατεύθυνση, διεκδικώντας μια καθαρή δική τους κυβέρνηση.
Όμως, από τη στιγμή που θα αρχίσει η διαδικασία «εκδημοκρατισμού», θα είναι δύσκολο να τιθασευτεί το τεράστιο κινέζικο εργατικό κίνημα. Οι σκληρές μάχες που διεξάγει σήμερα, σε συνδυασμό με τα προχωρήματα του διεθνούς εργατικού κινήματος θα το βοηθούν να βγάζει διαρκώς συμπεράσματα, να παίρνει θάρρος από τις όποιες παραχωρήσεις του καθεστώτος και να προχωράει σταδιακά στην κατανόηση της ανάγκης για μια κοινωνία γνήσια σοσιαλιστική, χωρίς τις σταλινικές και μαοϊκές στρεβλώσεις, χωρίς μονοκομματικές δικτατορίες, χωρίς διωγμούς και εξαναγκασμούς, με κέντρο τις ανάγκες των ίδιων των εργαζομένων και των φτωχών στρωμάτων του πληθυσμού.
