Μια από τις πρώτες αλλαγές που βρίσκονται
στα σχέδια της κυβέρνησης ενόψει της
αναθεώρησης του συντάγματος, αφορά στο άρθρο
16, σχετικά με το χαρακτήρα της ανώτατης
εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Εδώ και καιρό έχει
ανοίξει η συζήτηση για την ισοτίμηση των
πτυχίων των κολεγίων που λειτουργούν ως
παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων, με αυτά των
αντίστοιχων ελληνικών πανεπιστημίων. Μέχρι
στιγμής το βασικό “πρόβλημα” ήταν ότι το
ελληνικό σύνταγμα προβλέπει ότι “η ανώτατη
εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από
ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα
δημοσίου δικαίου…” αν λοιπόν το “πρόβλημα”
αυτό πάψει να ισχύει, τότε αυτόματα ανοίγει
ο δρόμος τόσο της “ισοτίμησης”, όσο και της
ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Μέχρι στιγμής βέβαια η κυβέρνηση μιλάει
για την ίδρυση όχι ιδιωτικών, αλλά “μη
κρατικών” πανεπιστημίων, “μη κερδοσκοπικού
χαρακτήρα”, που θα ιδρύονται από τοπικούς
φορείς, συνδικάτα, την εκκλησία κλπ. Το
πρώτο παράδειγμα είναι η “ακαδημία εργασίας”
της ΓΣΕΕ, ενώ αναμένονται αντίστοιχες
πρωτοβουλίες και από άλλους φορείς. Ωστόσο η
πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική. Θα
ήταν εντελώς αδύνατο για την τοπική
αυτοδιοίκηση π.χ. να διαθέσει τα ποσά που
χρειάζονται για να λειτουργήσει ένα “μη
κρατικό” πανεπιστήμιο. Σύμφωνα με τον
πρύτανη του ΕΜΠ, το ελάχιστο ετήσιο κόστος
για υλικοτεχνική υποδομή και για τις
στοιχειώδεις ανάγκες της έρευνας είναι
περίπου 50 εκατ. ευρώ (Καθημερινή, 29-1-06).
Στην πραγματικότητα οι μόνοι που μπορούν να
διαθέσουν τέτοιου ύψους ποσά (αν εξαιρέσουμε
την εκκλησία), είναι ιδιώτες, που βέβαια σε
καμιά περίπτωση δε θα έφτιαχναν ένα
εκπαιδευτικό ίδρυμα για να λειτουργεί με “μη
κερδοσκοπικά” κριτήρια.
Ήδη, χωρίς την ύπαρξη “μη κρατικών”
πανεπιστημίων, οι ελληνικές οικογένειες
πλήρωσαν το 2004 174,3 εκατ. ευρώ για την
ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση (Καθημερινή,
20-10-05). Μπορούμε να φανταστούμε λοιπόν
πόσοι νέοι και με πόσο μεγάλο κόστος για τις
οικογένειές τους θα οδηγηθούν στη λύση των
ιδιωτικών πανεπιστημίων, και όλα αυτά επειδή
τα κρατικά πανεπιστήμια με την πενιχρή
χρηματοδότηση που παίρνουν δεν είναι σε θέση
όχι απλά να δεχτούν όλους τους μαθητές όπως
υποσχόταν ο Αρσένης το 1997-98, αλλά ούτε
καν να προσφέρουν τα στοιχειώδη στους
φοιτητές που ήδη έχουν.
Αρκεί να δούμε το παράδειγμα της
Βρετανίας, όπου τα δίδακτρα που ήδη υπήρχαν
αυξήθηκαν για το 2006 από 1.150 λίρες το
χρόνο σε 3.000 λίρες, γεγονός που ήδη έχει
αποκλείσει από την ανώτατη εκπαίδευση
σημαντικό αριθμό υποψήφιων φοιτητών που
αδυνατούν να ανταποκριθούν στα έξοδα.
Ωστόσο τα μεγάλα κέρδη των ιδιωτών που
ασχολούνται με την εκπαίδευση δεν προκύπτουν
από τα δίδακτρα, (όσο δυσβάσταχτα κι αν
είναι αυτά για τους φοιτητές και τις
οικογένειές τους), αλλά από την έρευνα που
πραγματοποιούν για λογαριασμό τους τα
πανεπιστήμια στα οποία “αφιλοκερδώς”
επενδύουν.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της
φαρμακευτικής εταιρίας Procter & Gamble
Pharmaceuticals στις ΗΠΑ, (τα παρακάτω
στοιχεία δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα
Independent στις 22-12-05), η οποία σύμφωνα
με καταγγελία καθηγητή του πανεπιστημίου του
Sheffield με το οποίο η εταιρία
“συνεργάζεται”, προσπάθησε να αποκρύψει
επιστημονικά δεδομένα, και στη συνέχεια να
δωροδοκήσει τον καθηγητή (μέσω της σχολής
που του πρόσφερε 252.000 δολάρια για να
παραιτηθεί και να μην κάνει δηλώσεις που θα
“μείωναν” το πανεπιστήμιο”). Σύμφωνα με το
ίδιο άρθρο, από το 2001 εκδότες ιατρικών
περιοδικών στις ΗΠΑ προειδοποιούν ότι η
ανάμειξη των φαρμακευτικών βιομηχανιών στην
πανεπιστημιακή έρευνα αποτελεί κίνδυνο για
την αντικειμενικότητα των πορισμάτων της, τη
στιγμή που το 80% περίπου της έρευνας των
ιατρικών σχολών χρηματοδοτείται από ιδιώτες.
Ωστόσο το πιο σημαντικό κομμάτι της
αναθεώρησης του άρθρου 16, αφορά στη
διευκόλυνση της “ισοτίμησης” των πτυχίων των
ιδιωτικών κολεγίων που συνεργάζονται με
πανεπιστήμια του εξωτερικού, με τα
αντίστοιχα πτυχία των ΑΕΙ, κυρίως μετά την
ψήφιση του σχετικού νόμου για τις
ισοτιμήσεις.
Μετά λοιπόν από την αναθεώρηση, θα
υπάρχει η δυνατότητα να αναγνωρίζονται σαν
ισότιμα με αυτά των ΑΕΙ τα πτυχία ιδιωτικών
κολεγίων που λειτουργούν ως παραρτήματα
ξένων σχολών.
Το βασικό επιχείρημα μέχρι στιγμής για
την ανάγκη ύπαρξης ιδιωτικών πανεπιστημίων
έχει να κάνει με “την ανάγκη ανάπτυξης του
ανταγωνισμού” μεταξύ των σχολών και άρα με
τη “βελτίωση της ποιότητας του επιπέδου
σπουδών και έρευνας που παράγουν”. Στην
πραγματικότητα ο ανταγωνισμός αυτός, (που
ήδη υπάρχει σε ένα βαθμό), είναι αυτός που
θα δώσει το τελειωτικό χτύπημα σε μια σειρά
από δημόσιες σχολές, (κυρίως περιφερειακά
ΑΕΙ και ΤΕΙ) που θα συνεχίσουν να
υποχρηματοδοτούνται, και δε θα είναι σε θέση
να ανταποκριθούν, όχι απλά στις ανάγκες της
έρευνας, αλλά ούτε καν στις στοιχειώδεις
ανάγκες ύπαρξης και λειτουργίας τους.
Αυτό που πραγματικά χρειάζεται για να
“ανέβει το επίπεδο” της ανώτατης εκπαίδευσης
και της έρευνας, δεν είναι ο “ανταγωνισμός”
που θα δημιουργήσει η ίδρυση ιδιωτικών
πανεπιστημίων, αλλά η ουσιαστική αύξηση της
κρατικής χρηματοδότησης στα δημόσια
πανεπιστήμια, έτσι ώστε να τους δοθεί η
δυνατότητα όχι απλά να φυτοζωούν (όπως
συμβαίνει σήμερα με πολλά ΑΕΙ και ΤΕΙ της
χώρας), αλλά να λειτουργούν ουσιαστικά,
παράγοντας έρευνα του επιπέδου και της
κατεύθυνσης των πραγματικών αναγκών της
κοινωνίας.
Κλείτσα Ηλέκτρα
φιλοσοφική Αθήνας
