Σε ριζική ανατροπή των πιο θεμελιωδών κατακτήσεων στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση ετοιμάζεται να προχωρήσει η κυβέρνηση. Όχημα αυτής της ανατροπής θα είναι ο νέος νόμος πλαίσιο για τη λειτουργία των ΑΕΙ της χώρας, τον οποίο το υπουργείο παιδείας θέλει να ψηφίσει μέσα στο καλοκαίρι. Γνωρίζοντας πως η νέα αυτή επίθεση μπορεί να προκαλέσει σημαντικές αντιδράσεις, η υπουργός παιδείας ανέθεσε σε μια επιτροπή 8 πανεπιστημιακών την επεξεργασία προτάσεων για τις επικείμενες αλλαγές. Η επιτροπή αυτή, με επικεφαλής τον Βερέμη (πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας) δημοσιοποίησε πρόσφατα το πόρισμα στο οποίο κατέληξε.
Καταργούνται τα δωρεάν συγγράμματα
Σύμφωνα με την επιτροπή «Το παρόν σύστημα της διανομής ενός και μοναδικού συγγράμματος είναι αναχρονιστικό» και «προτιμότερη λύση θα ήταν η λειτουργία …Βιβλιοθηκών και η συνεχής οικονομική υποστήριξή τους για την προμήθεια αρκετών βιβλίων ανά μάθημα». Εύλογα προκύπτει το ερώτημα του πως θα μπορούν τα πανεπιστήμια να μοιράζουν δωρεάν πολλά συγγράμματα τη στιγμή που σήμερα με το ένα σύγγραμμα υπάρχουν μαθήματα στα οποία οι φοιτητές αναγκάζονται να πληρώσουν για σημειώσεις ή βιβλία. Οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες είναι ανεπαρκείς ή απλά ανύπαρκτες και οι ενδιάμεσες προτάσεις της επιτροπής για σύστημα με κουπόνια ή δανεισμό των βιβλίων είναι ανεφάρμοστες αν αναλογιστούμε ότι μιλάμε για 200.000 φοιτητές και εκατομμύρια βιβλία σε συνθήκες υποχρηματοδότησης. Οπότε που καταλήγουμε με το εύσχημο πρόσχημα των πολλαπλών συγγραμμάτων; Στην κατάργηση της δωρεάν παροχής βιβλίων.
Αυτό αποτελεί ένα πολύ σκληρό χτύπημα ενάντια στα συμφέροντα των φοιτητών από οικογένειες εργαζομένων και φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Με δεδομένο το μεγάλο κόστος κάθε πανεπιστημιακού συγγράμματος βιβλία θα έχουν μόνον οι «έχοντες».
Ανταποδοτικές Υποτροφίες
Το πόρισμα προτείνει ακόμη τις «ανταποδοτικές υποτροφίες» στη θέση της φοιτητικής μέριμνας (διαμονή σε εστίες, σίτιση κλπ). Σύμφωνα με τα λόγια τους αυτό «σημαίνει ότι ο/η φοιτητής/τρια θα εργάζεται για περιορισμένο αριθμό ωρών (π.χ. 40 ώρες μηνιαίως) μέσα στο Πανεπιστήμιο, προσφέροντας τις υπηρεσίες του / της σε βιβλιοθήκες, σπουδαστήρια, εργαστήρια, φοιτητική λέσχη, φοιτητικές εστίες…με υποχρέωση επιτυχούς εξέτασης σημαντικού αριθμού των μαθημάτων κάθε χρόνου».
Το μέτρο αυτό είναι προκλητικά ταξικό γιατί στην πράξη καταργεί τη φοιτητική μέριμνα, που μέχρι σήμερα ήταν υποχρέωση του κράτους και επιβάλλει στους φτωχούς φοιτητές τη μερική απασχόληση. Επιπλέον οι ελάχιστοι φοιτητές που θα καταφέρουν τελικά να προσληφθούν σε τέτοιες θέσεις, θα είναι πλήρως εξαρτημένοι από τις πρυτανικές αρχές. Αφού ο πρύτανης θα είναι ο εργοδότης, όποιος τολμά να σηκώνει κεφάλι θα χάνει τη θέση του και έτσι τη δυνατότητα να συνεχίσει τις σπουδές του.
Περιορισμοί στη διάρκεια σπουδών
Σύμφωνα με την επιτροπή: «Η επ’ αόριστο φοίτηση έχει πολλές αρνητικές επιπτώσεις…μία λύση θα ήταν ο περιορισμός των ετών φοίτησης σε ν+2 ή 3 (όπου ν ο ελάχιστος αριθμός ετών που απαιτείται για την απόκτηση του πτυχίου)». Όμως δεν δίνεται κανένα συγκεκριμένο στοιχείο για αυτούς τους «αιώνιους φοιτητές». Πόσοι είναι; Σε ποιες σχολές; Είναι ενεργοί; Ή έχουν εγκαταλείψει τις σπουδές και υπάρχουν μόνο στα χαρτιά; Χωρίς αυτά τα στοιχεία τα επιχειρήματα περί «τεμπέληδων» και «αιώνιων φοιτητών» είναι ανίσχυρα. Γιατί ποιος φοιτητής επιλέγει οικειοθελώς να σπουδάζει «αιωνίως»; Ποιος έχει λεφτά για ξόδεμα; Επιπλέον το πόρισμα αναφέρει ότι αυτά θα ισχύσουν για τους νεοεισερχόμενους στα ΑΕΙ-ΤΕΙ ενώ «για τους εν ενεργεία φοιτητές θα υπάρξουν μεταβατικές διατάξεις». Εδώ μεταφέρεται αυτούσια η εμπειρία του ΟΤΕ και των ΔΕΚΟ καθώς επιχειρείται η διάσπαση των φοιτητών σε παλιούς και νέους την ίδια ώρα που παραμένουν σκόπιμα ασαφείς οι μεταβατικές διατάξεις για τους ήδη φοιτούντες.
Όσοι αργούν να αποφοιτήσουν αναγκάζονται να το κάνουν επειδή δουλεύουν. Υπάρχουν και οι περιπτώσεις των φοιτητών που εγκαταλείπουν για κάποια χρόνια τη σχολή και επιστρέφουν αργότερα να πάρουν πτυχίο. Τέλος υπάρχουν κάποιοι που εγκαταλείπουν εντελώς τη σχολή. Όμως όλοι αυτοί δεν επιβαρύνουν οικονομικά το πανεπιστήμιο. Τα βιβλία δίνονται μια φορά εφάπαξ, ο αριθμός των καθηγητών είναι δεδομένος ενώ όσοι επιστρέφουν μετά από χρόνια για το πτυχίο, συνήθως, συμμετέχουν μόνο στις εξεταστικές διαδικασίες. Πραγματικός στόχος της πρότασης αυτής είναι η εντατικοποίηση των σπουδών, το χτύπημα της συλλογικής οργάνωσης και πάλης των φοιτητών, υπό τον φόβο του χρονικού περιορισμού των σπουδών.
Διοικητικές αλλαγές
Η επιτροπή προτείνει ακόμη σειρά αλλαγών στα διοικητικά του πανεπιστημίου και της παν/κής εκπαίδευσης γενικότερα. Επιγραμματικά τη θεσμοθέτηση “Εθνικό Συμβούλιο Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης… με ολιγομελή σύνθεση. Την αλλαγή στο τρόπο ανάδειξης πρυτανικών αρχών και στην διαδικασία εξέλιξης από βαθμίδα σε βαθμίδα των πανεπιστημιακών”.
Όλα αυτά στοχεύουν στον περιορισμό της συμμετοχής των φοιτητών στην εκλογή των οργάνων που σήμερα είναι στο 40% και στην συγκεντροποίηση της διοίκησης στον πρύτανη και στους υψηλόβαθμους καθηγητές.
Όμως με τέτοια μέτρα δεν πρόκειται να σταματήσει η κακοδιαχείριση, η διαφθορά και η διαπλοκή. Γιατί τροφοδοτούνται από τα δυο μεγάλα κόμματα και τους εκπροσώπους τους (ΠΑΣΠ, ΔΑΠ, μεγαλοκαθηγητές) και είναι οργανικά φαινόμενα στα πλαίσια του καπιταλισμού.
Αυτό που απαιτείται είναι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση να περάσει συνολικά στα χέρια των των καθηγητών, των φοιτητών, των εργαζομένων στα πανεπιστήμια και της ίδιας της κοινωνίας (συνδικάτα, επιστημονικές ενώσεις κλπ). Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από επιτροπές εκλεγμένων, υπόλογων και ανακλητών αντιπροσώπων όλων των παραπάνω ομάδων, από γενικές συνελεύσεις σε κάθε τμήμα, σχολή, πανεπιστήμιο και τέλος για το σύνολο της εκπαίδευσης. Αυτές οι επιτροπές με εξασφαλισμένη τη αναγκαία κρατική χρηματοδότηση θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε έναν κεντρικό σχεδιασμό της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (κατεύθυνση της έρευνας και των προγραμμάτων σπουδών, αναγκαίες ειδικότητες, νέα τμήματα, επενδύσεις σε υποδομές, εργαστήρια, εστίες κλπ) αλλά και στη διοίκηση κάθε τμήματος ξεχωριστά.
Πανεπιστημιακό Άσυλο
Το πανεπιστημιακό άσυλο έχει υπονομευτεί πολλές φορές από τη «δράση» των αυτόκλητων «σωτήρων» του κινήματος, οι οποίοι δεν καταλαβαίνουν ότι ο πετροπόλεμος και οι μολότοφ είναι τελικά βούτυρο στο ψωμί των κυβερνήσεων που επιδιώκουν την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου. Η επιτροπή προτείνει τη «χαλάρωση» του ασύλου με μέτρα όπως η «φύλαξη του Πανεπιστημίου να ανατεθεί σε πανεπιστημιακούς φύλακες» και «να διευρυνθεί η υφιστάμενη Επιτροπή Ασύλου από τριμελή σε πενταμελή…η οποία να λειτουργεί σύμφωνα με τους ισχύοντες γενικούς κανόνες για τη λειτουργία των διοικητικών οργάνων με πλειοψηφία των παρόντων με ελάχιστη απαρτία τριών». Επειδή φύλακες- επιστάτες ήδη υπάρχουν στα πανεπιστήμια καταλαβαίνουμε ότι η επιτροπή προτείνει κάποιου είδους «πανεπιστημιακή αστυνομία- σεκιούριτι» ενώ με τη διευρυμένη 5μελή επιτροπή με την προσθήκη 2 αντιπρυτάνεων και την θέσπιση της αρχής της πλειοψηφίας των παρόντων με ελάχιστη απαρτία 3 το άσυλο θα μπορεί να σπάει με 2 ψήφους, σε σχέση με την σημερινή κατάσταση όπου απαιτείται ομοφωνία και των 3 μελών της επιτροπής εκ των οποίων ο 1 είναι φοιτητής.
Οσοι νομίζουν ότι με την ουσιαστική κατάργηση του ασύλου και την ελεύθερη εισβολή της αστυνομίας, των ΜΑΤ και των ασφαλιτών στα πανεπιστήμια θα αποτραπούν οι καταστροφές της πανεπιστημιακής περιουσίας κάνουν λάθος. Η αστυνομία θα μπει στα πανεπιστήμια για να περιορίσει την ελεύθερη έκφραση, να καταστείλει τις κινητοποιήσεις, να εμποδίσει τις γενικές συνελεύσεις και να τρομοκρατήσει όσους σκέφτονται να αντισταθούν στο σύστημα που η αστυνομία προστατεύει.
Το πανεπιστημιακό άσυλο μπορεί να περιφρουρηθεί μόνο από τη ζωντανή δραστηριότητα των φοιτητικών συλλόγων και των προοδευτικών παρατάξεων μέσα στο πανεπιστήμιο. Το άσυλο είναι κοινωνική κατάκτηση που εξασφαλίζει την ελευθερία της επιστημονικής αναζήτησης και πολιτικής έκφρασης και διεκδίκησης. Δεν πρέπει να καταργηθεί.
Οικονομικά Ζητήματα των Πανεπιστημίων και των Πανεπιστημιακών
Η επιτροπή αναγνωρίζει «τα οικονομικά των Πανεπιστημίων ως ένα από τα μείζονα προβλήματα». Όμως αντί να ζητήσει το αυτονόητο, δηλαδή περισσότερα κρατικά κονδύλια, προτείνει τη θεσμοθέτηση «επαγγελματία οικονομικού διαχειριστή “μάνατζερ” στα Πανεπιστήμια». Η θεσμοθέτηση μάνατζερ θα επιβάλλει στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση τη λογική της αγοράς, της λειτουργίας με βάση ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια δηλαδή λογική του στιλ «τι κερδίζω και τι χάνω». Τα προγράμματα σπουδών, η έρευνα και συνολικά τα ιδρύματα θα εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις ενώ στη βάση της ελλιπούς κρατικής χρηματοδότησης δεν είναι απίθανη η επιβολή διδάκτρων (που ούτως ή άλλως υπάρχουν σε μεταπτυχιακά και ΙΔΒΕ) και γενικά η μετακίνηση του κόστους σπουδών στις πλάτες των φοιτητών. Επιπλέον προτείνεται «να ιδρυθούν υπηρεσίες υποδοχής των πρωτοετών φοιτητών με συμβουλευτικό ρόλο σε θέματα στέγασης», λες και το πρόβλημα είναι οι συμβουλές και όχι το ύψος των ενοικίων.
Συμπεράσματα
Οι προτάσεις της επιτροπής Βερέμη στρέφονται ενάντια στα συμφέροντα της συντριπτικής πλειοψηφίας των φοιτητών και της κοινωνίας γενικότερα. Κι αυτό γιατί ανατρέπουν κεφαλαιώδεις κατακτήσεις του κινήματος (δωρεάν βιβλία, μέριμνα) στο χώρο των πανεπιστημίων. Το πόρισμα κινείται καθαρά στην κατεύθυνση της μετατροπής του πανεπιστημίου σε εταιρία παροχής υπηρεσιών…εκπαίδευσης, δηλαδή στην κατεύθυνση της ιδιωτικοποίησης. Μόνον ο μαζικός και συντονισμένος αγώνας των φοιτητών και των άλλων στρωμάτων της εκπαίδευσης μπορεί να σταματήσει αυτή την επίθεση.
Νίκος Κανελλής μέλος του ΔΣ
Μηχανολόγων Μηχανικών Βιομηχανίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
__________
