Δημοσιεύουμε την συνέντευξη του σ. Σεραφείμ Σεφεριάδη*, αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Παντείου Πανεπιστημίου στον Γιάννη Πανταζόπουλο που δημοσιεύτηκε στο www.lifo.gr και αφορά τον πρώτο γύρο των Γαλλικών προεδρικών εκλογών που θα γίνει αύριο Κυριακή 23 Απρίλη.
- Πως σχολιάζετε τις τέσσερις υποψηφιότητες στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας; Μια πιθανή επικράτηση της Μαρί Λεπέν στον πρώτο γύρο τι μπορεί να σημάνει για την υπόλοιπη Ευρώπη;
Έχει καταρχάς σημασία να επισημάνει και να τονίσει κανείς ότι στις τέσσερις αυτές υποψηφιότητες στις οποίες αναφέρεστε, δεν συμπεριλαμβάνεται το παραδοσιακό Σοσιαλιστικό Κόμμα (σύμφωνα με μια πρόσφατη δημοσκόπηση, ο επίσημος υποψήφιός του Μπενουά Αμόν αναμένεται να συγκεντρώσει αρκετά κάτω από το 10% ‒ενώ δεν πρέπει να ξεχνούμε ούτε την πρωτοφανή απόσυρση Ολάντ ούτε την ήττα του πρωθυπουργού Βαλς που διεκδίκησε την υποψηφιότητα αλλά ηττήθηκε κατά κράτος), ενώ ο υποψήφιος της ρεπουμπλικανικής Δεξιάς Φιγιόν θεωρείται απίθανο να μπει στο δεύτερο γύρο (τα ποσοστά του σήμερα βρίσκονται στην περιοχή του 20%). Θα είναι έτσι η πρώτη φορά που κανένα από τα δυο βασικά συστημικά κόμματα, η Δεξιά και οι σοσιαλιστές, δεν θα βρίσκονται στο δεύτερο γύρο. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: οι ακολουθούμενες νεοφιλελεύθερες πολιτικές που αμφότερα τα κόμματα ‒λόγω και έργω‒ πρεσβεύουν είναι αδιέξοδες και οι ψηφοφόροι το κατανοούν και το διαισθάνονται. Το κατεστημένο ρίχνει έτσι το βάρος του στον Μακρόν, τη «δεξιά» αυτή διάσπαση των σοσιαλιστών, που επιχειρεί να επανασυνθέσει το συστημικό χώρο προτάσσοντας το υποτιθέμενα φέρελπες της νεαρής του ηλικίας, και ένα εμπρόθετα ασαφές «νέο» (χαρακτηριστικό είναι επ’ αυτού το όνομα του κόμματός του: «Εν Κινήσει»). Το ερώτημα είναι «εκ κινήσει» προς τα πού; Και η απάντηση είναι σαφέστατη για όποιον δεν εθελοτυφλεί: Προς το απολύτως παλιό και δοκιμασμένο, η απόλυτη χρεωκοπία του οποίου έφερε άλλωστε στην επιφάνεια και την ακροδεξιά της Λεπέν (που η συμμετοχή της στο δεύτερο γύρο θεωρείται δεδομένη). Το πολιτικο στίγμα του Μακρόν δεν είναι παρά πατενταρισμένος νεοφιλελευθερισμός (περικοπές στη φορολόγηση των επιχειρήσεων κατά 25%, περαιτέρω μαζική συρρίκνωση του Κράτους Πρόνοιας και απολύσεις, απόλυτη συνταύτιση με τη θεσμοποιημένη δημοκρατική συρρίκνωση που εκπροσωπεί η ΕΕ της κρίσης),που όμως αυτοπροβάλλεται ως κάτι νέο· είναι ακριβώς αυτό που λέμε παλιό κρασί σε νέα μπουκάλια. Όμως η παρουσία και η ενίσχυση του Μακρόν από το κατεστημένο δεν πρέπει να εκπλήσσει: αντανακλά την απελπισία των συστημικών δυνάμεων, τον πανικό τους, αλλά και την πνευματική τους οκνηρία. Πρόκειται για τους ανθρώπους (αρκετοί απ’ αυτούς περίοπτοι στο δημοσιογραφικό και ακαδημαϊκό χώρο) που με τη δογματική τους εμμονή στο νεοφιλελευθερισμό έκαναν την Λεπέν παράγοντα του γαλλικού δημόσιου βίου. Στην ουσία δημιούργησαν το πολιτικό και αξιακό κενό το οποίο η Λεπέν φιλοδοξεί να καλύψει. Δεν αναφέρομαι στα απεχθή χαρακτηριστικά της τελευταίας (το ρατσισμό, το σοβινισμό, τον αυταρχισμό), διότι αυτά έχουν αρκούντως σχολιαστεί, ειμή μόνο για να επισημάνω ότι υπάρχουν και άλλα, στον παρόντα χρόνο λιγότερο ορατά, που όμως είναι ακόμη χειρότερα, ακόμη απεχθέστερα. Θέλω όμως να επαναλάβω και να τονίσω ότι την Λεπέν την γιγάντωσαν πολιτικές τύπου Φιγιόν και Ολάντ/Βαλς/Αμόν, τις οποίες σήμερα εκφράζει ο Μακρόν. Απάντηση ουσιαστική προς όφελος της κοινωνίας δεν μπορεί, ως εκ τούτου, να δώσει ο Μακρόν, αλλά μόνο ο τέταρτος διεκδικητής, που την ώρα αυτή η υποψηφιότητά του γνωρίζει εκρηκτική άνοδο και σπέρνει πανικό στις συστημικές δυνάμεις. Αναφέρομαι βέβαια στον αριστερό Μελανσόν που έχει σοβαρές πιθανότητες να μπει στο δεύτερο γύρο. Ανεξάρτητα απ’ το αν θα το πετύχει ή όχι, πρέπει ιδιαίτερα να αναφερθεί κανείς στα 350.000 νέα μέλη που έχει ως σήμερα καταφέρει να έλξει η οργάνωσή του ‒μια εξαιρετικά σημαντική παρακαταθήκη τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον. Αν και δεν να έχει ακόμα μιλήσει με συγκεκριμένο τρόπο για το πώς προτίθεται να αντιμετωπίσει την επίθεση που θα δεχτεί από το εγχώριο και διεθνές κεφάλαιο, η δυναμική που αναπτύσσει ο Μελανσόν μπορεί πραγματικά να ανακόψει την άνοδο της ακροδεξιάς: μέσα από την ενδυνάμωση της εργασίας την άσκηση δημοκρατικού ελέγχου στο κεφάλαιο (που για να προβεί στην «ανάπτυξη» που ευαγγελίζονται οι νεοφιλελεύθεροι απαιτεί πλήρη συντριβή της κοινωνίας ‒χωρίς ούτε καν αυτό να φτάνει), και διεθνική αμφισβήτηση της αντιδραστικής ΕΕ. Η υποψηφιότητα Μελανσόν έδειξε για άλλη μια φορά πως η Αριστερά που στοιχειωδώς παραμένει Αριστερά μπορεί να ανακόψει τη διολίσθηση στη βαρβαρότητα.
- Τα μεγάλα ποσοστά της ακροδεξιάς στην γαλλική δημοκρατία δείχνουν ότι οδηγούμαστε σε ακραίες λύσεις; Διαπιστώνετε ότι υπάρχει πανευρωπαϊκό έλλειμμα ηγεσίας;
Μα τι άλλο από ακραίο είναι αυτό που σήμερα βιώνει όχι μόνο η Γαλλία αλλά και ολόκληρη η Ευρώπη; Ο νεοφιλελευθερισμός έφερε τις κοινωνίες να βρίσκονται με την πλάτη στον τοίχο και να προσπαθούν απεγνωσμένα να αντιδράσουν ‒κάποτε (όπως στην περίπτωση της γαλλικής ακροδεξιάς) με λάθος τρόπο. Αυτό αναμφίβολα αντανακλά ένα τεράστιο έλλειμμα ηγεσίας, θα έλεγα ένα έλλειμμα πολιτικής. Όμως για να είναι η διαπίστωση χρήσιμη πρέπει να γίνει συγκεκριμένη. Έλλειμμα υπάρχει καταρχάς στον καπιταλισμό της καταστροφής και σε όσους, με τον έναν ή άλλο τρόπο, αναζητούν λύσεις στο πλαίσιό του. Το έχω πει και άλλες φορές, όμως το να προσπαθεί κανείς να βρει λύσεις εντός του καπιταλιστικού πλαισίου είναι σαν να προσπαθεί να σωθεί από μια πυρκαγιά χωρίς όμως να τη σβήσει: είναι αδύνατο. Όπως και πριν ανέφερα, όσοι δογματικά (και ράθυμα) επιμένουν σ’ έναν τέτοιο δρόμο και διέπονται από ένα τέτοιο σκεπτικό ευθύνονται για την απεχθή άνοδο της ακροδεξιάς. Το πρόβλημα έχει όμως επεκταθεί και στην Αριστερά που, σε περιπτώσεις όπως η ελληνική, έφτασε να εφαρμόζει τα χειρότερα νεοφιλελεύθερα μέτρα που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Ο «ευρωπαϊκός» (εξ ανάγκης νεοφιλελεύθερος) δογματισμός απορρόφησε και μετάλλαξε έτσι κόμματα και τάσεις που πριν λίγα χρόνια είχαν καταφέρει να εκφράσουν τις αντιστάσεις της κοινωνίας. Είναι λοιπόν απολύτως ακριβές ότι τα προβλήματα που σήμερα αντιμετωπίζουμε μπορούν να αναχθούν σε μια τεράστια κρίση ηγεσίας ‒που, αν πάραυτα δεν αντιμετωπιστεί, θα κινδυνέψει να συμπαρασύρει με την ανεπάρκειά της τον ίδιο τον πολιτισμό των δικαιωμάτων και των ελευθεριών. Όμως δεν πρέπει να είναι κανείς απαισιόδοξος. Η εμπειρία Μελανσόν δείχνει πως οι κοινωνίες είναι ζωντανές και αντιστέκονται. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ελλιπούς ηγεσίας χρειάζονται βέβαια σύντονες δράσεις, φαντασία και αποφασιστικότητα. Όμως οι ευκαιρίες δεν λείπουν και οι δυνατότητες είναι μεγάλες. Οι κυρίαρχοι δεν μπορούν (ούτε θα μπορέσουν ποτέ) να κοιμούνται ήσυχοι.
- Ο εθνικισμός και ο λαϊκισμός αυξάνονται όλο και περισσότερο στην Ευρώπη; Πως το εξηγείτε;
Μου δίνετε την ευκαιρία να αναφερθώ λίγο σ’ αυτή τη φαιδρή έννοια, το «λαϊκισμό» (που δεν ξεκίνησε φαιδρή, αλλά στα χέρια όσων σήμερα τη διαχειρίζονται κατάντησε έτσι). Με διάφορες ανόητες προφάσεις (λ.χ., το γεγονός ότι αναφέρεται και απευθύνεται στο λαό, ή ότι θεωρεί τις ελίτ αντιδραστικές κτλ.), «λαϊκιστής» έφτασε στις μέρες μας να λέγεται όποιος αντιτίθεται στο χρηματιστικό κεφάλαιο και τα εγκλήματά του, και διατείνεται ότι αυτό εκφράζει την πλειοψηφία του κόσμου, το 99% όπως λέει και το γνωστό σύνθημα. Ο Μελανσόν, λ.χ., σίγουρα θα χαρακτηριστεί έτσι (αν δεν έχει ήδη χαρακτηριστεί). Όσοι όμως απεργάζονται αυτή την ανοησία το κάνουν για έναν και μόνο λόγο: γιατί θέλουν να εξισώσουν τον Μελανσόν αλλά και όποιον αντιτίθεται στην κυριαρχία με την ακροδεξιά. Πρόκειται για πολύ απλό (θα έλεγα απλοϊκό) τέχνασμα, που όμως γνωρίζει τη διάδοση που γνωρίζει λόγω της ευρύτατης αναπαραγωγής του από μέσα ενημέρωσης και άλλους κύκλους. Πρέπει λοιπόν να ξεκαθαρίσουμε ότι, αν έχει κάποιο νόημα ο όρος, αυτό είναι το εξής: «λαϊκιστής» είναι όποιος προσποιείται το φιλολαϊκό χωρίς να είναι. Τέτοια είναι ασφαλώς η περίπτωση της ακροδεξιάς, όμως η ίδια διάσταση ενυπάρχει και σε όλους αυτούς στη Δεξιά, τη Σοσιαλδημοκρατία αλλά και την κατ’ όνομα Αριστερά (σαν την ελληνική κυβερνώσα), που υπόσχονται καθημερινά έξοδο από την κρίση με συντριβή της κοινωνίας: οι μεν ακροδεξιοί επαγγέλλονται λαϊκή ενδυνάμωση μέσω της στρατιωτικοποίησης και του αυταρχισμού, οι δε υπόλοιποι μέσα από τον εκσυγχρονισμό του αέναου ζόφου και της «ανάπτυξης» χωρίς δικαιώματα. Ως προς το γιατί το φαινόμενο επεκτείνεται, νομίζω ότι ήδη σας απάντησα. Για όσο διάστημα κυριαρχεί ο νεοφιλελεύθερος δογματισμός και η Αριστερά, λόγω των δικών της εμμονών και αυταπατών (που στην Ελλάδα πλέον τις γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά), αρνείται ή αδυνατεί να δώσει διέξοδο στην κατεύθυνση της πραγματικής κοινωνικής ενδυνάμωσης και του σοσιαλισμού, φαινόμενα όπως η ακροδεξιά και ο σοβινιστικός ιρασιοναλισμός θα εξακολουθούν να υπάρχουν και κατά περίπτωση να ενδυναμώνονται.
- Brexit, νίκη Ερντογάν στην Τουρκία, επικείμενες εκλογές στην Γερμανία. Τι είναι αυτό που σας ανησυχεί σήμερα στην Ευρώπη;
Μα ακριβώς αυτός ο συνδυασμός τον οποίο μόλις σας ανέφερα ‒ο οποίος τείνει να προσλάβει τα χαρακτηριστικά ενός φαύλου κύκλου. Ο νεοφιλελευθερισμός (δεξιός, σοσιαλδημοκρατικός, και ανεπίγνωστος «αριστερός» ‒όπως αυτός του ΣΥΡΙΖΑ) εκθρέφει την ακροδεξιά, κατηγορεί όποιον αντιστέκεται ως «λαϊκιστή», και χρησιμοποιεί την ακροδεξιά απειλή ως λόγο για τη δική του επιβίωση ‒μόνο που έτσι η ακροδεξιά ενδυναμώνεται, και ούτω καθεξής. Πρόκειται για κατάπτωση του συστημικού πολιτικού προσωπικού που, αν και έχει ιστορικά επαναληφθεί, εντούτοις εντυπωσιάζει για την τρέχουσα χυδαιότητά της. Αν και τα συμβάντα που αναφέρετε είναι μεταξύ τους διαφορετικά (και δεν είναι βέβαια δυνατόν να επεκταθούμε στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθενός), διατρέχονται εντούτοις από το στοιχείο αυτό, από τον ιδιότυπο αυτό φαύλο κύκλο. Υπάρχει παντού η λυσσαλέα προσπάθεια των ελίτ να πείσουν ότι ο καπιταλισμός της καταστροφής είναι μονόδρομος (το γνωστό δόγμα ΤΙΝΑ), παντού έχουμε εκμετάλλευση των συστημικών αδιεξόδων από δυνάμεις που απεργάζονται περαιτέρω δημοκρατική συρρίκνωση, και παντού υπάρχει ανεπάρκεια της κυρίαρχης Αριστεράς που βρίσκεται και η ίδια παγιδευμένη ‒υποταγμένη θα έλεγα‒ στο αδιέξοδο σκεπτικό της ενδοσυστημικής λειτουργίας: στην οκνηρή της ατολμία να προβάλλει συστηματικά το σοσιαλιστικό όραμα, όχι ως απλή προοπτική για το απροσδιόριστο μέλλον ως ή σεχταριστικό τοτέμ χωρίς συνάφεια με τις αγωνίες του παρόντος, αλλά ως συστατικό στοιχείο των κοινωνικών αγώνων ‒μικρών και μεγάλων‒που καθημερινά ξεσπούν, και των πολιτικών διεργασιών που διαρκώς συντελούνται. Είπα και πριν όμως ότι οι κυρίαρχοι δεν μπορούν να είναι ήσυχοι: η απόλυτη αντιδραστικότητα του συστήματος εκθρέφει διαρκώς αντιστάσεις (τέτοια είναι και η περίπτωση Μελανσόν) που αφήνουν τεράστιες παρακαταθήκες. Απαιτείται εγρήγορση και ενεργοποίηση, αλλά εκτιμώντας τα ισοζύγια και τις τεράστιες κοινωνικές δυνάμεις (που, αν πρόσκαιρα υποχωρούν, ποτέ τους δεν εξαλείφονται) μπορεί κανείς να αισιοδοξεί.
