Του Ανδρέα Παγιάτσου
Το αποτέλεσμα της συνάντησης της Γενεύης για το κυπριακό ήταν μια αποτυχία – ότι και να λένε οι πρωταγωνιστές της.
Ο τρόπος να μετρήσουμε το αποτέλεσμα της συνάντησης είναι, κατ’ αρχήν, να το συσχετίσουμε με τις προσδοκίες που υπήρχαν από αυτήν. Και αυτό που ισχύει είναι ότι εδώ και πάνω από ένα χρόνο, από το χειμώνα του 2015-6, τα κυπριακά ΜΜΕ, ειδικά στην Ελληνοκυπριακή (Ε/κ) πλευρά, μιλάγανε για σίγουρη λύση του Κυπριακού.
Ούτε λίγο ούτε πολύ παρουσιάζανε μια εικόνα ότι επί της ουσίας όλα ήταν ήδη συμφωνημένα και προβλέπανε, με υπέρμετρη αυτοπεποίθηση, πως προτού έρθει το καλοκαίρι του 2016 θα γινόταν δημοψήφισμα που θα ενέκρινε τη συμφωνία. Όταν δε πλησίασε το καλοκαίρι… μεταφέρανε την ημερομηνία του δημοψηφίσματος στον Σεπτέμβρη. Αυτές λοιπόν ήταν οι προσδοκίες και αυτές έχουν διαψευστεί.
Ενδεικτικές των προσδοκιών ήταν επίσης και οι δηλώσεις του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες ο οποίος, πλαισιωμένος από τους χαμογελαστούς Αναστασιάδη και Ακιντζί, χαρακτήριζε μια λύση του Κυπριακού σαν:
«…σύμβολο ελπίδας σε ένα κόσμο στον οποίον τόσες διενέξεις δημιουργούνται, όπου τόσα πολλά προβλήματα δεν έχουν τελειωμό, αλλά όπου πιστεύω πολύ στο θάρρος, στην αποφασιστικότητα και στην ηγετική ικανότητα των δύο ηγετών που είναι εδώ μαζί μου σήμερα». (πηγή: εφημερίδα «Φιλελεύθερος»)
Αν περίμενε λίγες ώρες ακόμα ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ θα ήταν πιο συγκρατημένος στις δηλώσεις του…
Για τους πρωταγωνιστές της, βέβαια, η συνάντηση στέφθηκε με επιτυχία
Σ’ ότι αφορά τους πρωταγωνιστές αυτής της συνάντησης από την Ελληνική και Ελληνοκυπριακή πλευρά, δεν υπάρχει ασφαλώς περίπτωση να παραδεχτούν ότι το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό. Θα κοιτάξουν να «ανακαλύψουν» κάποια θετικά στοιχεία, για να εμφανίσουν κάποιου είδους «πρόοδο». Η πραγματικότητα όμως είναι πως ακόμα και πίσω από τις «θετικές» τους αναφορές δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς αυτό που προσπαθούν να κρύψουν: την αποτυχία.
Είναι ενδεικτικές οι δηλώσεις του Αβέρωφ Νεοφύτου ο οποίος είναι πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος ΔΗΣΥ («Δημοκρατικός Συναγερμός» – στο οποίο ανήκει και ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης):
«Δύο πολύ θετικές εξελίξεις καταγράφηκαν στη Γενεύη για το Κυπριακό και έχουν να κάνουν με την κατάθεση χαρτών και την αποδοχή από τη διεθνή κοινότητα ότι οι Συνθήκες Εγγυήσεων του 1960 δεν μπορούν να συνεχιστούν…» Ο κ. Νεοφύτου είπε πως «με τη διαδικασία αυτή θα φανεί σε λίγες μέρες η πραγματική βούληση της Τουρκίας…».
(Εφημερίδα «Πολίτης», 14-1-17)
Αυτές είναι λοιπόν οι θετικές εξελίξεις; Ότι μετά από 20 ολόκληρους μήνες πυρετωδών διαδικασιών ανάμεσα στην Ε/κ και Τ/κ πλευρά, για να μην αναφέρουμε τα 42 χρόνια διαπραγματεύσεων για το κυπριακό, είχαμε την… κατάθεση χαρτών και την αναγνώριση ότι οι συνθήκες εγγυήσεων του 1960 δεν ισχύουν σήμερα;
Η ίδια εικόνα προκύπτει και από άλλες προσπάθειες απολογισμού της συνάντησης από αξιωματούχους της κυπριακής κυβέρνησης. Σε αντίστοιχες δηλώσεις του ο Επίτροπος της Προεδρίας (ειδικός σύμβουλος του Αναστασιάδη στις διαπραγματεύσεις) Φώτης Φωτίου δήλωσε:
«Κατά τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό στη Γενεύη, η ελληνοκυπριακή πλευρά με σοβαρότητα και υπευθυνότητα, με επικεφαλής τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, υποστήριξε και προέβαλε τις θέσεις της για ένα δίκαιο και λειτουργικό συμβιβασμό… ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς και θα πρέπει η Τουρκία να δείξει επιτέλους έμπρακτα τις καλές προθέσεις…»
(Πηγή: Εφημερίδα Πολίτης 14-1-2017)
Η Κυπριακή πλευρά λοιπόν «πρόβαλε τις θέσεις της»… «με σοβαρότητα και υπευθυνότητα»… «ο δρόμος είναι μακρύς»… και «θα πρέπει η Τουρκία να δείξει καλές προθέσεις»…
42 χρόνια αποτυχημένων προσπαθειών
Η αποτυχία λύσης του κυπριακού δεν είναι κάτι καινούργιο. 42 χρόνια τώρα, από την εισβολή της Τουρκίας το καλοκαίρι του 1974 μέχρι και σήμερα, έχουμε δει άπειρες προσπάθειες, άπειρα ψηφίσματα, άπειρες αποφάσεις του ΟΗΕ – αλλά κανένα αποτέλεσμα.
Οι λόγοι της νέας αποτυχίας, της συνάντησης της Γενεύης, δεν έχουν καμία σχέση με τα άτομα που χειρίζονται το θέμα – με την έλλειψη ικανοτήτων ή ακόμα και βούλησης από μέρους τους. Έχουν βασικά να κάνουν με τον χαρακτήρα του κυπριακού προβλήματος και με το γεγονός ότι σε αντίθεση με τα εργατικά και λαϊκά στρώματα της Κύπρου οι άρχουσες ελίτ των δύο κοινοτήτων (που εκπροσωπούνται από τον Αναστασιάδη και τον Ακιντζί) έχουν μεταξύ τους αντικρουόμενα συμφέροντα – συμφέροντα που έχουν να κάνουν με τον ανταγωνισμό του κεφαλαίου για κυριαρχία, έναν ανταγωνισμό σύμφυτο με τον καπιταλισμό. Τα ίδια ισχύουν, αντίστοιχα, για τις άρχουσες τάξεις στην Ελλάδα και στην Τουρκία. Κάτω από την επιφάνεια, το «εθνικό ζήτημα» έχει ένα καθαρά ταξικό περιεχόμενο.
Για τον ταξικό χαρακτήρα του κυπριακού προβλήματος έχουμε γράψει πολλές φορές. Αυτή τη φορά όμως αξίζει να σταθούμε λιγάκι στην όλη εικόνα των πρωταγωνιστών. Γιατί είχαμε κάτι το εντυπωσιακό: είχαμε τους εκπροσώπους της κυπριακής (Ε/κ και Τ/κ) της ελληνικής της τουρκικής και της ευρωπαϊκής πλευράς κυριολεκτικά να «ξεφεύγουν», να «πλακώνονται» και να εκτίθενται με τρόπο που δεν έχει ξανασυμβεί!
Βαριές κουβέντες και καυγάδες
Μερικά από τα σημεία που προκαλούν εντύπωση στη συνάντηση της 12ης Γενάρη είναι τα ακόλουθα.
- Ο καυγάς ανάμεσα στον Κοτζιά και τον Αναστασιάδη. Σύμφωνα με τους παρευρισκόμενους και με τα ρεπορτάζ που όχι μόνο δεν διαψεύστηκαν αλλά έμμεσα επιβεβαιώθηκαν, οι φωνές τους ακούγονταν «σε όλο το ξενοδοχείο» Ιντερκοντινένταλ στο οποίο διαμένανε.
- Ο καυγάς ανάμεσα στον Τούρκο υπ. Εξωτερικών Τσαβούσογλου και τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζ. Κ. Γιούνγκερ. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ: «ο Τούρκος υπουργός εξαπέλυσε άθλια επίθεση εναντίον του κ. Γιούνκερ, ο οποίος του απάντησε ότι όταν χρειαστείτε ξανά χρήματα μην έρθετε σε εμάς…». Ενώ σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφων ο Τσαβούσογλου απάντησε: «Μέχρι σήμερα ποια προβλήματα έλυσε η ΕΕ; Πως να εμπιστευτούμε μια διπρόσωπη ΕΕ;»
- Οι δηλώσεις του Ερντογάν στο πρακτορείο Reuters, με το τέλος της συνάντησης, όπου ανάφερε πως «Η Τουρκία θα παραμείνει για πάντα στην Κύπρο» και «δεν τίθεται θέμα να φύγουν τα τουρκικά στρατεύματα από την Κύπρο».
- Η απάντηση του Κοτζιά στον Ερντογάν, με την οποία έλεγε πως η Τουρκική αντιπροσωπεία «το έβαλε στα πόδια» – κατά λέξη: «Την Παρασκευή, η τουρκική Αντιπροσωπεία εγκατέλειψε τη Γενεύη λέγοντας ότι είχε και άλλα σημαντικότερα πράγματα να κάνει, όπως να ασχοληθεί με το Συριακό… Στα πόδια το έβαλαν αυτοί που έφυγαν. Εμείς είμαστε ακόμα εδώ» (newsbeast.gr, 13-1-2017).
- Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι μέχρι και την προηγούμενη μέρα της («ιστορικής», κατά τα άλλα) συνάντησης της Γενεύης ο Τσίπρας δεν ήξερε καν αν θα πήγαινε, γιατί… δεν ήξερε αν θα πήγαινε ο Ερντογάν. Τελικά δεν πήγε κανένας.
Έλλειμμα στοιχειώδους σοβαρότητας;
Δεν μπορεί κανείς να μην εντυπωσιαστεί!
Αν αυτή η εικόνα περιέγραφε μια συνάντηση εφήβων για να συζητήσουν το θέμα, θα μπορούσε κάποιος να αποδώσει τις «υπερβολές» ή την ανευθυνότητα τους στην ηλικία… Εδώ όμως έχουμε επικεφαλής κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών!
Όταν οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου και των κυβερνήσεων του εγκαταλείπουν τις κλασσικές διπλωματικές φιλοφρονήσεις, διατυπώσεις και ψυχραιμία και το ρίχνουν στις φωνές, τις προσβολές και τον καυγά, τότε όχι μόνο υπάρχει πρόβλημα και αδιέξοδο αλλά είναι και πολύ βαθιά.
Ο καυγάς Αναστασιάδη και Κοτζιά
Η απάντηση του Νίκου Αναστασιάδη σε ερώτηση δημοσιογράφων αν όντως υπήρξε αντιπαράθεση ανάμεσα σε αυτόν και τον Νίκο Κοτζιά ήταν ότι αρνείται να συζητήσει κουτσομπολιά!
Ο Κύπριος πρόεδρος, βλέπετε, είναι «σοβαρός» άνθρωπος – δεν συζητάει κουτσομπολιά. Όταν όμως «χρειάζεται», τότε πλακώνεται με τον υπουργό Εξωτερικών της «μητέρας πατρίδας» και οι φωνές τους ακούγονται στο απέναντι τετράγωνο…
Γιατί όμως έγινε ο καυγάς – για να πάμε και στην ουσία; Διότι στο επιτελείο του Αναστασιάδη κατηγορούσαν σαν υπεύθυνο για το γεγονός ότι η διαδικασία των συνομιλιών έληξε άδοξα τον… Κοτζιά!
Και αυτό το γεγονός γράφει ιστορία! Για πρώτη φορά αξιωματούχοι της κυπριακής κυβέρνησης θεωρούν υπεύθυνη για το αδιέξοδο όχι την Τ/κ ή την Τουρκική πλευρά, αλλά την Ελληνική! Όχι ότι το επιτελείο του Αναστασιάδη είχε κατ’ ανάγκη δίκαιο στην εκτίμηση αυτή… Αλλά σίγουρα ο Κοτζιάς τους έδωσε μια καλή αφορμή.
Τι έκανε λοιπόν ο Κοτζιάς;
Στο τέλος της συνάντησης της 12ης Γενάρη ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ πρότεινε συνέχιση των συνομιλιών, στοχεύοντας, προφανώς στο να υπάρξει κάποιο συγκεκριμένο, θετικό, έστω πολύ μικρό αποτέλεσμα.
Αυτός που διαφώνησε με αυτή την πρόταση δεν ήταν η «συνήθης ύποπτος» Τουρκία, ήταν ο… Κοτζιάς λέγοντας πως η Ελληνική πλευρά ήθελε χρόνο για να προετοιμαστεί (εκεί που όλοι νομίζαμε πως η ελληνική πλευρά και ειδικά ο Κοτζιάς είναι πάντα έτοιμοι). Εδώ βλέπουμε τη «μητέρα πατρίδα» να αναλαμβάνει ενεργό προστατευτικό ρόλο γιατί προφανώς το «παιδί» δεν είχε καταλάβει σωστά.
Μετά από αυτό, στα παρασκήνια, ο Κοτζιάς συναντήθηκε με τον Τούρκο ομόλογό του, Τσαβούσογλου και συμφώνησαν να υπάρξει ολιγοήμερη αναβολή και στη συνέχεια να αναλάβουν ρόλο επιτροπές εμπειρογνωμόνων κοκ. Κι αφού συμφώνησε με την Τουρκική πλευρά, ο κ. Κοτζιάς, το ανακοίνωσε και στους δημοσιογράφους.
Και ποιο είναι το πρόβλημα μ’ αυτό, θα πει κανείς; Το πρόβλημα είναι ότι τα έκανε όλα αυτά χωρίς να ενημερώσει την κυπριακή αντιπροσωπεία. Το επιτελείο του Νίκου Αναστασιάδη ανακάλυψε τη συμφωνία με την τουρκική πλευρά στη συνάντηση των δημοσιογράφων!
Ένας καλά πληροφορημένος «μάρτυρας»
Ο κατά κανόνα πολύ καλά πληροφορημένος, Μιχάλης Ιγνατίου, γνωστός δημοσιογράφος στο κυπριακό και ελληνικό κοινό, περιγράφει ως εξής την κατάσταση.
«Την ώρα που ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου απειλεί θεούς και δαίμονες, ακόμα και τον επικεφαλής της Κομισιόν Γιούνκερ έβαλε στο στόχαστρό του, μερικοί πολιτικοί αρχηγοί της Κύπρου και τεχνοκράτες στρέφουν τα βέλη τους εναντίον του υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκου Κοτζιά…
»Καταλογίζουν στον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών ευθύνη για την αρνητική κατάληξη της Διάσκεψης της Γενεύης…
»Μάλιστα ο Τούρκος υπουργός εξαπέλυσε άθλια επίθεση εναντίον του κ. Γιούνκερ, ο οποίος του απάντησε ότι όταν χρειαστείτε ξανά χρήματα μην έρθετε σε εμάς. Ο κ. Τσαβούσογλου απάντησε στον επικεφαλής της Κομισιόν με φωνασκίες και απειλές. Ο Τούρκος υπουργός ξεκίνησε αμέσως μετά επικοινωνιακή πολιτική με στόχο να επιρρίψει τις ευθύνες εναντίον της Ελλάδας, κάτι που δεν ισχύει. Ήρθε στη Γενεύη για να μην δώσει τίποτα αλλά για να πάρει.
»Γι’ αυτό η στόχευση εναντίον του κ. Κοτζιά από τους Κύπριους πολιτικούς και τεχνοκράτες είναι απαράδεκτη.
»Σύμφωνα με πληροφορίες, το πρωί στο ξενοδοχείο Intercontinental ο κ. Κοτζιάς ξέσπασε δικαιολογημένα και ζήτησε από τον κ. Αναστασιάδη να ενεργήσει ώστε να σταματήσουν οι αθλιότητες εναντίον του…».
Ας κρατήσουμε τα ενημερωτικά στοιχεία που προκύπτουν από το σχετικό ρεπορτάζ του Μ. Ιγνατίου και ας αγνοήσουμε την εθνικο-πατριωτική υποστήριξη που προσφέρει στον Κοτζιά.
Η πραγματικότητα (στην οποία δεν αναφέρεται ο Ιγνατίου) είναι πως τόσο ωμή, προκλητική, προσβλητική και αλαζονική συμπεριφορά δεν έχει υπάρξει απέναντι στην κυπριακή κυβέρνηση από καμιά ελληνική κυβέρνηση της μεταπολίτευσης!
Ποιος είναι ο Αναστασιάδης;
Αν θέλουμε μία ακόμη γεύση του ποιοι είναι αυτοί που κυβερνούν και που «μοχθούν», υποτίθεται, για να βρουν λύση σε ένα δύσκολο εθνικό ζήτημα όπως είναι το Κυπριακό, ας θυμηθούμε ποιος είναι ο (πρόεδρος) Νίκος Αναστασιάδης.
Είναι ο άνθρωπος που εκλέχθηκε στην προεδρία της Κύπρου καταγγέλλοντας τις μνημονιακές πολιτικές της τότε κυβέρνησης (του ΑΚΕΛ) για να «ανακαλύψει» μέσα σε μία βδομάδα ότι «είχε κάνει λάθος» και μέσα από μια δακρύβρεχτη ομιλία να εξηγήσει στον κυπριακό λαό ότι χρειαζόταν μνημόνιο!
Όμως δεν φτάνει αυτό: ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας μόλις συνειδητοποίησε ότι η Τρόικα θα επέβαλε capital controls στην οικονομία του νησιού και κούρεμα των καταθέσεων ενημέρωσε την οικογένειά του οι οποίοι προλάβανε να βγάλουν τα λεφτά τους, συνολικά… 21 εκατομμύρια ευρώ, στο εξωτερικό!
Αυτός ο κύριος έχει το θράσος να μιλά στο όνομα του λαού και του πατριωτισμού (οι καταβολές του είναι από την ακροδεξιά πτέρυγα του ΔΗΣΥ).
Τραγικά
Όλα αυτά θα ήταν ασφαλώς ανέκδοτα, για να γελάμε, αν πίσω από αυτό δεν υπήρχε η τραγική εικόνα εκατοντάδων χιλιάδων Ελληνοκυπρίων (Ε/κ) και Τουρκοκυπρίων (Τ/κ) οι οποίοι αγωνιούν για να υπάρξει μία λύση στο εθνικό πρόβλημα που ταλανίζει το νησί.
Αυτό δεν αφορά μόνο τους πρόσφυγες, πολλοί από τους οποίους ελπίζουν να γυρίσουν (ένα ποσοστό που κυμαίνεται στο 40-50% σύμφωνα με τις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές) αλλά αφορά τεράστια τμήματα του πληθυσμού που δεν θέλουν να ζουν σε μία διχοτομημένη χώρα με τείχη και στρατούς κατοχής.
Όλα αυτά, με τους Αναστασιάδηδες, τους Κοτζιάδες και τους Τσαβούσογλου που πλακώνονται και γελοιοποιούνται, θα ήταν αστεία αν δεν ήταν τραγικά για ένα λαό ο όποιος μέτρα χιλιάδες νεκρούς και από τις δύο πλευρές λόγω των συγκρούσεων και του πολέμου – οι οποίες, συγκρούσεις, όσο και αν η ελληνική πλευρά δεν θέλει να θυμάται, δεν ξεκίνησαν το ’74 (με την τουρκική εισβολή) αλλά από τη δεκαετία του ’50!
Αυτή η γελοιότητα και η ανικανότητα που τους χαρακτηρίζει είναι η ανικανότητα του κατεστημένου, της άρχουσας τάξης των δύο κοινοτήτων αλλά και της Ελλάδας και της Τουρκίας να δώσουν λύση στο κυπριακό πρόβλημα – λύση πραγματική, βιώσιμη και προς το συμφέρον των δύο κοινοτήτων του νησιού (δείτε πχ, https://xekinima.org/giati-den-lunetai-to-kupriako/).
Βέβαια έχοντας αναφέρει όλα αυτά, δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι κάτω από κάποιες προϋποθέσεις, θα μπορούσε να υπάρξει κάποια κατάληξη και συμφωνία στο Κυπριακό. Ακόμη και αν συμβεί αυτό όμως ας μην υπάρχουν αυταπάτες: δεν θα αποτελεί λύση του εθνικού προβλήματος, των εθνικών εντάσεων και ανταγωνισμών. Θα αποτελεί αλλαγή της μορφής που θα έχει αποκτήσει το πρόβλημα, θα αποτελεί μια ασταθή συμφωνία που θα απειλείται από κατάρρευση, απειλώντας με νέα δεινά τις δύο κοινότητες, Ε/κ και Τ/κ.
Και αυτό έχει να κάνει με την κατάσταση της Αριστεράς.
Η κρίση της Αριστεράς
Αν είναι να αναφέρουμε το τι είναι πραγματικά τραγικό σε σχέση με το τι συμβαίνει στο κυπριακό και στην Κύπρο, αυτό περιγράφεται με μία λέξη: ΑΚΕΛ. Το βασικό κόμμα της Αριστεράς στην Κύπρο, μέχρι πρόσφατα το πρώτο σε μέγεθος και εκλογική υποστήριξη κυπριακό πολιτικό κόμμα, δεν αρθρώνει καμία ανεξάρτητη αριστερή, εναλλακτική πρόταση.
Το ΑΚΕΛ ανάλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας το 2008 και απέτυχε παταγωδώς σε όλα τα επίπεδα: απέτυχε να δώσει οποιαδήποτε στοιχειώδη προοπτική στο Κυπριακό, απέτυχε και στην οικονομία ανοίγοντας τις πόρτες στην Τρόικα, και σήμερα η μόνη πρόταση που έχει να καταθέσει είναι υποστήριξη των προσπαθειών του Αναστασιάδη. Σαν αποτέλεσμα, στην Κύπρο, μπροστά σε όλα αυτά τα αδιέξοδα δεν υπάρχει αριστερή αντιπρόταση. Αυτή είναι η τραγωδία στη σημερινή συγκυρία.
Το κεντρικό ζήτημα που προκύπτει, ξανά, μέσα από όλες τις εκφάνσεις της κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος είναι το τι Αριστερά χρειαζόμαστε και πώς θα τη χτίσουμε.
Αυτό το στοιχείο δυστυχώς λείπει από την προσέγγιση του κύριου όγκου της Αριστεράς στην Ελλάδα (ΚΚΕ, ΛΑΕ, κ.α.) που εστιάζει την κριτική της προς το ΑΚΕΛ, καταγγέλλοντας την υιοθέτηση της «διζωνικής – δικοινοτικής ομοσπονδίας» (που υιοθετεί το ΑΚΕΛ) και υποστηρίζοντας την «ενιαία – ανεξάρτητη Κύπρο».
Πρόκειται για λάθος: όσο αδιέξοδες είναι οι προσπάθειες για τη «διζωνική – δικοινοτική ομοσπονδία» που προτείνει ο Αναστασιάδης και το ΑΚΕΛ, άλλο τόσο αδιέξοδη είναι η πρόταση για «ενιαία – ανεξάρτητη Κύπρο» που προτείνεται από σημαντικά τμήματα της ελληνικής Αριστεράς, όπως και από τα «πατριωτικά» κόμματα της ΕΔΕΚ, του ΔΗΚΟ και των Οικολόγων στην Κύπρο. Αυτό το θέμα, χρειάζεται ασφαλώς χώρο, γι’ αυτό θα επανέλθουμε με επόμενο άρθρο.