Άρθρο του Vincent Kolo, στο chinaworker.info (το σάιτ των αδερφών οργανώσεων του «Ξ» σε Κίνα/ Χονγκ Κονγκ/ Ταϊβάν)
Ο Σι Τζινπίνγκ, ο «ισχυρός άντρας» της Κίνας, θα οργανώσει μία μεγαλειώδη στρατιωτική παρέλαση για την 70η επέτειο από την κινέζικη επανάσταση του 1949. Τότε, το καπιταλιστικό σύστημα και ο ιμπεριαλισμός ανατράπηκαν στην Κίνα από τον στρατό αγροτών του Μάο Τσετούνγκ, και η πολιτική εξουσία πέρασε στα χέρια του σταλινικού «Κομουνιστικού» Κόμματος Κίνας (ΚΚΚ). Σήμερα, το καθεστώς του ΚΚΚ στηρίζεται σε εντελώς διαφορετικά ταξικά θεμέλια από το καθεστώς και το κράτος που δημιουργήθηκαν πριν από 70 χρόνια: πλέον η Κίνα είναι μία ιμπεριαλιστική δύναμη -η δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο- που έχει υιοθετήσει ένα αυταρχικό καπιταλιστικό μοντέλο, που βασίζεται σε ένα ισχυρό και καταπιεστικό κράτος.
Η Κίνα σήμερα είναι η δεύτερη χώρα στην κατάταξη με τους περισσότερους δισεκατομμυριούχους. Ο αριθμός αυτός σχεδόν διπλασιάστηκε, από 251 σε 476, από τότε που ο Σι Τζινπίνγκ ανήλθε στην εξουσία το 2012. Αυτή η αύξηση είναι πολύ πιο ραγδαία από αυτή που σημειώθηκε κατά τις θητείες του Ομπάμα και του Τραμπ στις ΗΠΑ, που την ίδια περίοδο οι δισεκατομμυριούχοι αυξήθηκαν από 425 στους 585. Παρά το πολύ προβεβλημένο οικονομικό «θαύμα» και την πρόοδο στην καταπολέμηση της φτώχειας, 577 εκατομμύρια Κινέζοι που ζουν σε αγροτικές περιοχές, είχαν κατά μέσο όρο κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδημα 14.617 γουάν (2.052 δολάρια) την χρονιά που μας πέρασε. Αυτό αντιστοιχεί σε 5,6 δολάρια την ημέρα, μόλις δηλαδή 10 σεντς περισσότερα από το όριο της φτώχειας σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, για τις χώρες «μεσαίου εισοδήματος».
Όσοι σχολιάζουν πως ο Σι προσαρμόζει τον τρόπο που διοικεί βασισμένος στο καθεστώς του Μάο, εννοούν μάλλον την ενίσχυση της αυτοκρατορικής του κυριαρχίας και της καταστολής, παρά τις οικονομικές του πολιτικές που είναι υπέρ των πλουσίων και στρέφονται ενάντια στην εργατική τάξη. Αντί να εκθειάσουν την επανάσταση του 1939, οι εορτασμοί για την επέτειο θα είναι αφιερωμένοι στην ενίσχυση των εθνικιστικών συναισθημάτων, στον ρόλο που παίζει η Κίνα παγκοσμίως, στη στρατιωτική της δύναμη, στην αυξανόμενη απειλή των «ξένων δυνάμεων» (όπως πχ των ΗΠΑ) και στο γιατί η Κίνα δεν θα είχε καμία ελπίδα επιβίωσης χωρίς το καθεστώς του ΚΚΚ να ελέγχει τα πάντα.
Επαναστατικές αλλαγές
Το ΚΚΚ δεν ήρθε στην εξουσία μέσα από μια εργατική επανάσταση. Με τις σταλινικές απόψεις και μεθόδους να κυριαρχούν, ξεκίνησε με τον αρκετά χαμηλό στόχο να εγκαθιδρύσει μία «Νέα Δημοκρατία» διατηρώντας την καπιταλιστική οικονομία. Αλλά σχεδόν ξεπερνώντας τον εαυτό του, το ΚΚΚ βρέθηκε μπροστά σε ένα από τα μεγαλύτερα επαναστατικά κύματα της ιστορίας. Ήταν αυτή η μαζική επαναστατική ορμή, στη νέα κατάσταση που προέκυψε διεθνώς μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, που ανάγκασε το καθεστώς του Μάο να εφαρμόσει αλλαγές που άλλαξαν θεμελιακά την Κίνα.
Η Κίνα θεωρούταν ο «ασθενής της Ασίας» για πολύ καιρό -ήταν φτωχή χώρα ακόμα και για τα επίπεδα εκείνης της περιόδου. Με τον τεράστιο πληθυσμό της (475 εκατομμύρια το 1949) η Κίνα αποτελούσε για όλον τον κόσμο το «αποτυχημένο κράτος του αιώνα». Από το 1911 μέχρι το 1949 βαλλόταν από αντίπαλους πολέμαρχους, με μια διεφθαρμένη κεντρική κυβέρνηση, ενώ «εκφοβιζόταν» και από ξένες δυνάμεις. Ο τερματισμός της ταπεινωτικής παρουσίας ξένων τελωνείων και της τοποθέτησης ιμπεριαλιστικών στρατών σε κινέζικα εδάφη ήταν ένα μόνο από τα πρακτικά οφέλη της επανάστασης. Το καθεστώς του Μάο επίσης εισήγαγε μία από τις πιο εκτεταμένες αγροτικές μεταρρυθμίσεις στην παγκόσμια ιστορία- όχι τόσο εκτεταμένη όσο αυτή στη Ρωσία, αλλά αφορούσε τετραπλάσιο αγροτικό πληθυσμό.
Αυτή η αγροτική επανάσταση, όπως επισημαίνει και ο ιστορικός Μορίς Μέισνερ, «κατέστρεψε την τάξη των ευγενών-γαιοκτημόνων της Κίνας, καταργώντας τελικά την πιο μακρόχρονη κυρίαρχη τάξη στην παγκόσμια ιστορία, αυτήν που για πάρα πολύ καιρό είχε σταθεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για την “ανάσταση” και τον εκσυγχρονισμό της Κίνας». Το 1950, η κυβέρνηση του Μάο ενεργοποίησε το «Νόμο για τον Γάμο», που απαγόρευε τους γάμους από προξενιά, τις παλλακίδες και τη διγαμία και έκανε τη διαδικασία του διαζυγίου ευκολότερη και για τα δύο φύλα. Αυτός ο νόμος «ταρακούνησε» όσο ελάχιστοι στον κόσμο τον τομέα των συζυγικών και οικογενειακών σχέσεων.
Μεταμόρφωση της χώρας
Όταν το ΚΚΚ πήρε την εξουσία τα τέσσερα πέμπτα του πληθυσμού ήταν αναλφάβητα. Αυτός ο αριθμός έπεσε περίπου στο 35% μέχρι το 1976, όταν και πέθανε ο Μάο. Ως αποτέλεσμα της φοβερής καθυστέρησης της χώρας, υπήρχαν μόνο 83 δημόσιες βιβλιοθήκες σε ολόκληρη την Κίνα πριν από το 1949 και μόνο 80.000 νοσοκομειακά κρεβάτια. Μέχρι το 1975, υπήρχαν 1.250 βιβλιοθήκες και 1,6 εκατομμύρια νοσοκομειακά κρεβάτια.
Το 1949, ο μέσος όρος ζωής ήταν μόλις 35 χρόνια, ο οποίος κατά το αντίστοιχο χρονικό διάστημα ανέβηκε στα 65 χρόνια. Οι καινοτομίες στη δημόσια υγεία και εκπαίδευση, η απλούστευση του γραπτού λόγου και του αλφάβητου και αργότερα το δίκτυο των «ξυπόλυτων γιατρών» που κάλυψε τις ανάγκες σχεδόν όλων των χωριών, μεταμόρφωσε τις συνθήκες διαβίωσης για τους φτωχούς αγρότες. Αυτά τα επιτεύγματα, σε μία περίοδο που η Κίνα ήταν πολύ φτωχότερη από ό,τι σήμερα, αποτελούν δριμύ «κατηγορώ» για τη σημερινή κρίση στο σύστημα υγείας και την παιδεία, που είναι αποτέλεσμα της εμπορευματοποίησης και των ιδιωτικοποιήσεων.
Η κατάργηση της φεουδαρχίας και του ιμπεριαλιστικού ελέγχου ήταν κρίσιμοι παράγοντες στην πορεία της Κίνας προς τη σύγχρονη βιομηχανική της ανάπτυξη. Αρχικά, το καθεστώς του Μάο ήλπισε σε μία συμμαχία ανάμεσα με κάποιες καπιταλιστικές δυνάμεις και για αυτό άφησε σημαντικούς τομείς της οικονομίας στα χέρια ιδιωτών. Όμως, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50, αναγκάστηκε να προχωρήσει μέχρι τέλους, απαλλοτριώνοντας ακόμα και τις επιχειρήσεις που ανήκαν σε «πατριώτες» καπιταλιστές και ενσωματώνοντάς τες σε ένα κρατικό σχέδιο που βασιζόταν στο γραφειοκρατικό σύστημα σχεδιασμού στη Σοβιετική Ένωση. Σε σύγκριση με ένα καθεστώς πραγματικής εργατικής δημοκρατίας, το μαοϊκό-σταλινικό μοντέλο ήταν ένα ανεπαρκές εργαλείο για την πρόοδο της κοινωνίας, αλλά παρέμενε ένα εργαλείο πολύ πιο χρήσιμο από τον διεφθαρμένο και αποδυναμωμένο κινέζικο καπιταλισμό.
Δεδομένης της χαμηλής βάσης της κινέζικης οικονομίας στην αρχή αυτής της διαδικασίας, η εκβιομηχάνιση που επετεύχθη κατά τη διάρκεια της φάσης της σχεδιασμένης οικονομίας, ήταν πραγματικά εντυπωσιακή. Από το 1952 έως το 1978, το μερίδιο της βιομηχανίας στο ΑΕΠ αυξήθηκε από 10% σε 35% (Σύμφωνα με το παρατηρητήριο του ΟΟΣΑ το 1999).
Αυτός είναι ένας από τους πιο ταχείς ρυθμούς εκβιομηχάνισης που έχουν επιτευχθεί ποτέ, που ξεπερνάει ακόμα και αυτόν της Βρετανίας την περίοδο 1801-41 ή της Ιαπωνίας το 1882-1927. Αυτήν την περίοδο η Κίνα ανέπτυξε την αεροναυπηγική, την πυρηνική, τη ναυπηγική βιομηχανία, την αυτοκινητοβιομηχανία και τη βιομηχανία βαρέων οχημάτων. Το ΑΕΠ, μετρούμενο με όρους αγοραστικής δύναμης αυξήθηκε κατά 200%, ενώ το κατά κεφαλήν εισόδημα κατά 80%. Όπως περιγράφει γλαφυρά ο Μέισνερ: «Ήταν κατά την εποχή του Μάο που χτίστηκαν τα βασικά θεμέλια της βιομηχανίας της Κίνας. Χωρίς αυτά, οι διάδοχοι μεταρρυθμιστές του Μάο, θα είχαν πολύ λίγα πράγματα να μεταρρυθμίσουν».
Οι δύο μεγάλες επαναστάσεις του προηγούμενου αιώνα, η Ρώσικη του 1917 και η Κινέζικη του 1949, έπαιξαν τόσο καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του κόσμου όπως τον γνωρίζουμε, όσο κανένα άλλο ιστορικό γεγονός. Και οι δύο ήταν αποτέλεσμα της πλήρους ανικανότητας του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού να λύσουν θεμελιώδη προβλήματα της ανθρωπότητας. Και οι δύο ήταν μαζικά κινήματα επικών διαστάσεων και όχι στρατιωτικά πραξικοπήματα, όπως ισχυρίζονται διάφοροι καπιταλιστές και ιστορικοί. Την ίδια ώρα, υπάρχουν θεμελιώδεις και καθοριστικές διαφορές ανάμεσα σε αυτές τις δύο επαναστάσεις.
Σταλινισμός
Το κοινωνικό σύστημα που εγκαθίδρυσε ο Μάο, ήταν περισσότερο σταλινικό παρά σοσιαλιστικό. Η απομόνωση της ρώσικης επανάστασης, που ακολούθησε μετά την ήττα των επαναστατικών κινημάτων στην Ευρώπη και αλλού τις δεκαετίες του ‘20 και του ’30, οδήγησε στην ανάπτυξη μίας συντηρητικής γραφειοκρατίας υπό τον Στάλιν, που βασίστηκε στην κρατική ιδιοκτησία, από την οποία αντλούσε την εξουσία και τα προνόμια. Όλα τα στοιχεία της εργατικής δημοκρατίας -η διαχείριση και ο έλεγχος μέσω εκλεγμένων αντιπροσώπων και η κατάργηση των προνομίων- είχαν εγκαταλειφθεί.
Ωστόσο, όπως εξήγησε ο Λέον Τρότσκι, η σχεδιασμένη οικονομία χρειάζεται δημοκρατικό εργατικό έλεγχο, όπως ένα ανθρώπινο σώμα χρειάζεται οξυγόνο. Χωρίς αυτό, κάτω από ένα καθεστώς γραφειοκρατικής δικτατορίας, οι δυνατότητες μίας σχεδιασμένης οικονομίας μπορεί να καταλήξουν στον κάλαθο των αχρήστων και τελικά, όπως αποδείχθηκε πριν από δύο δεκαετίες, ολόκληρο το οικοδόμημα απειλείται με καταστροφή.
Παρόλα αυτά, το ΚΚΚ υιοθέτησε ακριβώς αυτό το σταλινικό μοντέλο όταν ήρθε στην εξουσία το 1949. Παρά το γεγονός ότι απείχε έτη φωτός από τον πραγματικό σοσιαλισμό, η ύπαρξη ενός εναλλακτικού μοντέλου οικονομίας απέναντι στον καπιταλισμό -και τα ορατά κέρδη που επέφερε αυτό σε μαζικά κομμάτια του πληθυσμού- οδήγησε σε έντονη ριζοσπαστικοποίηση διεθνώς. Η Κίνα και η Ρωσία, με τις οικονομίες τους που στηρίζονταν στην κρατική ιδιοκτησία, έπαιξαν ρόλο στο να πιεστεί ο καπιταλισμός και ο ιμπεριαλισμός να κάνουν παραχωρήσεις, ειδικά σε Ευρώπη και Ασία.
Η κινέζικη επανάσταση αύξησε την πίεση στον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό να αποχωρήσει από τις αποικίες στο νότιο ημισφαίριο. Επίσης ανάγκασε τις ΗΠΑ να επενδύσουν στη ραγδαία εκβιομηχάνιση της Ιαπωνίας, της Ταϊβάν, του Χονγκ Κονγκ και τις Νότιας Κορέας και να χρησιμοποιήσει αυτά τα κράτη ως κυματοθραύστες που θα εμπόδιζαν την εξάπλωση της επανάστασης, αφού φοβόντουσαν πως αυτές οι χώρες θα ακολουθούσαν το παράδειγμα της Κίνας. Όπως εξήγησε ο Μαρξ, οι μεταρρυθμίσεις είναι συχνά ένα υποπροϊόν της επανάστασης. Αυτό ήταν που οδήγησε στις αγροτικές μεταρρυθμίσεις και στην ανατροπή της φεουδαρχίας που έγιναν από τα ασιατικά στρατιωτικά καθεστώτα που βρίσκονταν στη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ από τη δεκαετία του ’50 και μετά.
Διαφορετική ταξική βάση και διαφορετικό πρόγραμμα
Παρόλο που και η ρώσικη και η κινέζικη επανάσταση είχαν στις ηγεσίες τους μαζικά κομουνιστικά κόμματα, υπάρχουν πολύ σημαντικές διαφορές ανάμεσά τους, σε σχέση με το πρόγραμμα, τις μεθόδους και πάνω από όλα τις κοινωνικές τάξεις στις οποίες βασίστηκαν -και τα οποία εκφράστηκαν στον τύπο κοινωνίας που δημιούργησαν: η ρώσικη επανάσταση δημιούργησε αρχικά ένα εργατικό κράτος, ενώ η κινέζικη εξ’ αρχής μια διεστραμμένη σταλινική καρικατούρα.
Το 1917 η ρώσικη επανάσταση βασίστηκε στα εργατικά στρώματα -κάτι που ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για τις εξελίξεις. Αυτό της προσέδωσε την πολιτική ανεξαρτησία και την ιστορική τόλμη να ξεκινήσει έναν δρόμο που δεν είχε δοκιμαστεί ποτέ πριν. Οι ηγέτες αυτής της επανάστασης και ειδικά ο Λένιν και ο Τρότσκι, ήταν διεθνιστές και έβλεπαν την ρωσική επανάσταση ως προπομπό της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης.
Αντιθέτως, οι περισσότεροι ηγέτες του ΚΚΚ ήταν αριστεροί εθνικιστές με μια μικρή δόση διεθνισμού. Αυτό συμβάδιζε με την αγροτική βάση της κινεζικής επανάστασης. Ο Λένιν είχε πει ότι η αγροτιά είναι η λιγότερο διεθνιστική τάξη. Οι διάσπαρτες και απομονωμένες συνθήκες ζωής της, εμπνέουν μία τοπικιστική αντίληψη, που σε πολλές περιπτώσεις δεν φτάνει καν σε επίπεδο εθνικής αντίληψης. Η ομιλία του Λένιν που ανακοινώνει την ίδρυση της Σοβιετικής κυβέρνησης στις 25 Οκτωβρίου του 1917, τελείωσε με τις λέξεις: «Ζήτω η παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση!». Ο Μάο, στην ομιλία του στη 1 Οκτωβρίου του 1949 δεν αναφέρθηκε καν στην εργατική τάξη, αλλά έδωσε έμφαση στους Κινέζους που ξεσηκώθηκαν, ενώ αναφέρθηκε και στους «Κινέζους στο εξωτερικό και άλλα πατριωτικά στοιχεία».
Η κινέζικη επανάσταση ήταν αγροτική ή μικροαστική, από την άποψη των ταξικών χαρακτηριστικών της. Αντί για μαζικό εργατικό κίνημα και εκλεγμένα εργατικά συμβούλια -που ήταν οι κινητήριες δυνάμεις της ρώσικης επανάστασης- και την ύπαρξη ενός μαρξιστικού εργατικού κόμματος με δημοκρατική λειτουργία, τους Μπολσεβίκους, στην Κίνα την εξουσία την πήρε ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΛΑΣ), βασισμένος στους αγρότες. Η εργατική τάξη δεν έπαιξε κάποιον ανεξάρτητο ρόλο, αντιθέτως πήρε και την εντολή να μην απεργήσει και να μην οργανώσει διαδηλώσεις, αλλά να περιμένει την άφιξη του ΛΑΣ στις πόλεις.
Ενώ οι αγρότες μπορούν να αναδείξουν εξαιρετική επαναστατική γενναιότητα, όπως μας έχει δείξει η ιστορία του Κόκκινου Στρατού και του ΛΑΣ στον αγώνα ενάντια στην Ιαπωνία και το δικτατορικό καθεστώς του Τσιανγκ Κάι Σεκ, δεν μπορούν να παίξουν έναν πολιτικά ανεξάρτητο ρόλο. Ακριβώς όπως τα χωριά ακολουθούν τους ρυθμούς των μεγάλων πόλεων, πολιτικά η αγροτιά υποστηρίζει τη μία ή την άλλη τάξη -είτε τους εργάτες είτε τους καπιταλιστές. Στη Κίνα, αντί οι δυνάμεις της επανάστασης να κινηθούν από τις πόλεις προς τα χωριά, το ΚΚΚ πήρε την εξουσία χτίζοντας μαζικά στους αγρότες και συνέχισε καταλαμβάνοντας τις πολυσύχναστες πόλεις που είχαν παραμείνει παθητικές. Η ταξική βάση της κινέζικης επανάστασης ήταν το στοιχείο που οδήγησε στην «μίμηση» ενός υφιστάμενου κοινωνικού μοντέλου (του σταλινισμού) και όχι στην δημιουργία ενός νέου.
Προσανατολισμός στους αγρότες
Ο προσανατολισμός του ΚΚΚ στους αγρότες αναπτύχθηκε κάτω από τη φρικτή ήττα της επανάστασης του 1925-27, που ήρθε ως αποτέλεσμα της λογικής της θεωρίας των σταδίων της Κομουνιστικής Διεθνούς υπό την ηγεσία του Στάλιν. Αυτή η θεωρία έλεγε πως εφόσον η Κίνα βρισκόταν μόλις στο στάδιο της αστικής επανάστασης, οι κομμουνιστές θα έπρεπε να προετοιμαστούν να υποστηρίξουν και να ακολουθήσουν το αστικό Εθνικιστικό Κόμμα του Τσιανγκ Κάι Σεκ. Η πολιτική αυτή οδήγησε στην «χρησιμοποίηση» των κομμουνιστών από τους εθνικιστές για μια περίοδο, και μετά την συντριβή τους από τους ίδιους τους τους «συμμάχους».
Λίγο μετά από αυτήν την ήττα σχηματίστηκε μία σημαντική τροτσκιστική μειοψηφία, που έβγαλε τα σωστά συμπεράσματα, ότι είναι δηλαδή η εργατική τάξη αυτή που πρέπει να ηγηθεί στην κινέζικη επανάσταση και όχι οι καπιταλιστές. Δυστυχώς, η πλειοψηφία της ηγεσίας του ΚΚΚ ακολούθησε την θεωρία των σταδίων του Στάλιν. Ήταν βέβαια οι ίδιοι που ανέτρεψαν στην πράξη την σταλινική «θεωρία», όταν πήραν την εξουσία το 1949 κάτω από την πίεση των μαζών.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’20, η ομάδα των κεντρικών στελεχών του ΚΚΚ, αποτελούμενη κυρίως από διανοούμενους, ξεκίνησε -με αυτές τις λανθασμένες ψευδο-μαρξιστικές ιδέες- αντάρτικο στην ύπαιθρο. Ο Chen Duxiu, ο ιδρυτής του ΚΚΚ και αργότερα υποστηρικτής του Τρότσκι, προειδοποίησε ότι το ΚΚΚ ρίσκαρε να εκφυλιστεί σε κόμμα με αγροτική κατεύθυνση -μία προφητική εκτίμηση. Μέχρι το 1930, μόλις το 1,6% των μελών του κόμματος ήταν εργάτες, ενώ το 1927 αυτό το ποσοστό ήταν 58%. Αυτή η ταξική σύνθεση παρέμεινε σχεδόν ίδια μέχρι το 1949 που το ΚΚΚ πήρε την εξουσία. Ο τρόπος δράσης του κόμματος ήλθε ως αποτέλεσμα της επιλογής της ηγεσίας να δώσει έμφαση στην αγροτιά και όχι στα αστικά κέντρα, ως τον κύριο πεδίο αγώνων.
Σε συνδυασμό με αυτό υπήρξε η αυξανόμενη γραφειοκρατικοποίηση του κόμματος, η αντικατάσταση των εσωτερικών διαφωνιών και της δημοκρατίας από ένα καθεστώς εντολών και καθαιρέσεων και η προσωπολατρία προς τον Μάο -όλα αντιγραμμένα από τις σταλινικές μεθόδους εξουσίας. Ένα αγροτικό περιβάλλον και ένας κυρίως στρατιωτικός αγώνας δημιουργούν πολύ πιο ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της γραφειοκρατίας από ένα κόμμα που στηρίζεται στους μαζικούς εργατικούς αγώνες. Ως εκ τούτου, ενώ η ρωσική επανάσταση εκφυλίστηκε υπό δυσμενείς ιστορικές συνθήκες, η κινεζική επανάσταση είχε από την αρχή γραφειοκρατικά χαρακτηριστικά. Αυτό εξηγεί τον αντιφατικό χαρακτήρα του μαοϊσμού, τα σημαντικά κοινωνικά οφέλη από τη μία, που συμβάδιζαν με τη βίαιη καταπίεση και τη δικτατορική κυριαρχία από την άλλη.
Το μίσος για το εθνικιστικό κόμμα Κουομιντάνγκ
Όταν ο ιαπωνικός πόλεμος κατοχής έληξε το 1945, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός δεν μπόρεσε να επιβάλει απευθείας τη δική του λύση στην Κίνα. Το κοινωνικό αίσθημα για «να επιστρέψουν οι στρατιώτες σπίτι» ήταν υπερβολικά ισχυρό. Έτσι, οι ΗΠΑ δεν είχαν άλλη επιλογή από την υποστήριξη του διεφθαρμένου και εκπληκτικά ανίκανου καθεστώτος του Τσιανκ Κάι Σεκ με τεράστιες ποσότητες βοήθειας και όπλων, που κόστισαν συνολικά 6 δισεκατομμύρια δολάρια.
Το ότι η Ουάσινγκτον είχε ελάχιστη εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση του Εθνικιστικού Κόμματος, φάνηκε από την δήλωση του προέδρου Τρούμαν μερικά χρόνια αργότερα: «Είναι κλέφτες, όλοι τους. Έκλεψαν 750 εκατομμύρια από τα δισεκατομμύρια που στείλαμε στον Τσιανγκ Κάι Σεκ. Τα έκλεψαν και τα επένδυσαν σε ακίνητα στο Σάο Πάολο και σε κάποια εδώ, στη Νέα Υόρκη».
Για τον απλό κόσμο, το καθεστώς του Κουομιντάνγκ ήταν μία αναμφισβήτητη καταστροφή. Στα τελευταία χρόνια της εξουσίας του, υπήρχαν αναφορές ότι σε διάφορες πόλεις «άνθρωποι λιμοκτονούσαν και πέθαιναν στους δρόμους». Εργοστάσια και εργαστήρια έκλειναν λόγω έλλειψης προμηθειών ή επειδή οι εργάτες ήταν εξαιρετικά αδύναμοι από την πείνα ώστε να τα λειτουργήσουν. Οι συνοπτικές εκτελέσεις από κυβερνητικούς πράκτορες και ανεξέλεγκτα εγκλήματα από συμμορίες ήταν κανόνας στις μεγάλες πόλεις.
Παράλληλα με την αγροτική μεταρρύθμιση που εφαρμόστηκε σε περιοχές που απελευθέρωσε, το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του ΚΚΚ ήταν το μίσος για το Κουομιντάνγκ . Αυτό οδήγησε επίσης σε μαζικές λιποταξίες των στρατευμάτων του Τσιάνγκ προς την πλευρά του ΛΑΣ. Από το φθινόπωρο του 1948, ο στρατός του Μάο κέρδισε σε πολλές σημαντικές μάχες. Στη μία πόλη μετά την άλλη, οι δυνάμεις του Κουομιντάνγκ είτε παραδίνονταν είτε οι στρατιώτες λιποτακτούσαν, είτε οργάνωναν εξεγέρσεις για να περάσουν στις γραμμές του ΛΑΣ. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το καθεστώς του Τσιανγκ Κάι Σεκ να σαπίζει από μέσα, δημιουργώντας εξαιρετικά ευνοϊκές συνθήκες για το ΚΚΚ. Τα κινήματα που ακολούθησαν το μαοϊκό αντάρτικο, όπως αυτά στη Μαλάγια (σημερινή Μαλαισία), τις Φιλιππίνες, το Περού, το Νεπάλ, που προσπάθησαν να αναπαράγουν την επιτυχία του Μάο, δεν είχαν αντίστοιχη επιτυχία.
Η πολιτική του ΚΚΚ
Με μια γνήσια μαρξιστική πολιτική, η ανατροπή του Κουομιντάνγκ θα μπορούσε σχεδόν σίγουρα να επιτευχθεί πιο γρήγορα και λιγότερο οδυνηρά. Από τον Σεπτέμβριο του 1945, μετά την κατάρρευση του ιαπωνικού στρατού και μέχρι τα τέλη του 1946, οι εργάτες όλων των μεγάλων πόλεων οργάνωσαν ένα μεγαλειώδες απεργιακό κύμα, με 200.000 να απεργούν στη Σαγκάη. Φοιτητές ξεχύθηκαν επίσης στους δρόμους σε ένα μαζικό κίνημα σε εθνικό επίπεδο που αντανακλάστηκε και στη ριζοσπαστικοποίηση των μεσαίων στρωμάτων της κοινωνίας.
Οι φοιτητές απαιτούσαν δημοκρατία και στέκονταν ενάντια στην στρατιωτική εκστρατεία του Κουομιντάνγκ για τον εμφύλιο πόλεμο με το ΚΚΚ. Οι εργάτες απαιτούσαν συνδικαλιστικά δικαιώματα και να τερματιστεί το πάγωμα των μισθών. Αντί να μπει μπροστά και να ηγηθεί αυτού του κινήματος, το ΚΚΚ λειτούργησε ως φρένο, καλώντας τις μάζες να μην κάνουν «υπερβολές» κατά τη διάρκεια του αγώνα τους. Σε αυτό το στάδιο, ο Μάο ήταν ακόμα συνδεδεμένος με την προοπτική ενός είδους «λαϊκού μετώπου» με την «εθνική» αστική τάξη που δεν έπρεπε να ανησυχήσει από τη μαχητικότητα της εργατικής τάξης.
Οι φοιτητές χρησιμοποιήθηκαν απλώς ως μέσο διαπραγμάτευσης από το ΚΚΚ για να ασκηθεί πίεση στον Τσιανγκ Κάι Σεκ να ξεκινήσει ειρηνευτικές συνομιλίες. Το ΚΚΚ έκανε ό,τι μπορούσε για να εμποδίσει το φοιτητικό και το εργατικό κίνημα από το να ενωθούν. Οι αναπόφευκτοι νόμοι του ταξικού αγώνα είναι τέτοιοι που ο περιορισμός αυτός του κινήματος προκάλεσε την ήττα και την αποδυνάμωση. Πολλοί φοιτητές και εργάτες αγωνιστές πνίγηκαν στο κύμα καταστολής που εξαπέλυσε το Κουομιντάνγκ. Κάποιοι εκτελέστηκαν. Μία ιστορική ευκαιρία χάθηκε, παρατείνοντας τη ζωή της δικτατορίας του Τσιανγκ Κάι Σεκ και αφήνοντας τα πλήθη στις πόλεις σε μεγάλο βαθμό παθητικά για το υπόλοιπο του εμφυλίου πολέμου.
Η θεωρία των σταδίων
Ακολουθώντας τη σταλινική θεωρία των σταδίων, ο Μάο έγραψε το 1940: «Η κινεζική επανάσταση στο σημερινό της στάδιο δεν είναι ακόμα σοσιαλιστική επανάσταση για την ανατροπή του καπιταλισμού, αλλά μια αστική δημοκρατική επανάσταση και η κεντρική της αποστολή είναι κυρίως η καταπολέμηση του ξένου ιμπεριαλισμού» (Μάο Τσε Τουνγκ, «Η Νέα Δημοκρατία», Ιανουάριος 1940).
Προκειμένου να επιτευχθεί ένα μπλοκ με τους «προοδευτικούς» ή «πατριωτικούς» καπιταλιστές, ο Μάο περιόρισε την αγροτική μεταρρύθμιση (μέχρι το φθινόπωρο του 1950 είχε εφαρμοστεί μόλις στο ένα τρίτο της Κίνας). Επίσης, ενώ οι επιχειρήσεις των «γραφειοκρατών καπιταλιστών» -δηλαδή των υποστηρικτών και αξιωματούχων του Κουομιντάνγκ- εθνικοποιήθηκαν άμεσα, οι υπόλοιποι καπιταλιστές διατήρησαν σε μεγάλο βαθμό τον έλεγχό των επιχειρήσεών τους και το 1953 αντιπροσώπευαν το 37% του ΑΕΠ.
Μια κρίσιμη δοκιμασία ήρθε με τον πόλεμο της Κορέας που ξέσπασε τον Ιούνιο του 1950. Αυτό έφερε μεγάλη κλιμάκωση της αμερικανικής πίεσης, με οικονομικές κυρώσεις και ακόμη και την απειλή πυρηνικής επίθεσης στην Κίνα. Ο πόλεμος και η έντονα πολωμένη παγκόσμια κατάσταση που τον συνόδευε (ο «ψυχρός πόλεμος» μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ) σήμαινε ότι το καθεστώς του Μάο, για να παραμείνει στην εξουσία, δεν είχε άλλη επιλογή παρά να ολοκληρώσει τον κοινωνικό μετασχηματισμό, να επιταχύνει την αγροτική μεταρρύθμιση και να επεκτείνει τον έλεγχο του στο σύνολο της οικονομίας.
Η κινεζική επανάσταση ήταν λοιπόν μια παράδοξη, ημιτελής επανάσταση που έφερε μνημειώδη κοινωνική πρόοδο αλλά δημιούργησε επίσης ένα τερατώδες γραφειοκρατικό καθεστώς του οποίου η εξουσία και τα προνόμια υπονόμευαν όλο και περισσότερο τις δυνατότητες της σχεδιασμένης οικονομίας. Μέχρι τον θάνατο του Μάο, το καθεστώς είχε μπει σε βαθιά κρίση από τον φόβο πως μαζικές αναταραχές θα μπορούσαν να το αποκαθηλώσουν από την εξουσία.
Ένα κομμάτι του πληθυσμού σήμερα στην Κίνα έχει γίνει φανατικά αντικομμουνιστικό, υποστηρίζοντας τον καπιταλισμό, πιστεύοντας ότι αυτός είναι κατά κάποιο τρόπο μια εναλλακτική λύση στο σημερινό καταπιεστικό καθεστώς. Άλλοι έχουν στραφεί στην κληρονομιά του Μάο, η οποία θεωρούν ότι έχει προδοθεί πλήρως από τους διαδόχους του. Μέσα σε αυτή την αυξανόμενη κοινωνική και πολιτική αναταραχή, υπάρχουν πραγματικές μαρξιστικές δυνάμεις, κάποιες από τις οποίες είναι οργανωμένες στην Επιτροπή για μία Εργατική Διεθνή (CWI) στην Κίνα, το Χονγκ Κονγκ και την Ταϊβάν και οι οποίοι δίνουν την διπλή μάχη κατά των καπιταλιστών στην Κίνα και παγκόσμια, αλλά και κατά του καταπιεστικού καθεστώτος του ΚΚΚ. Δίνουν την μάχη για να κερδίσουν υποστήριξη προς τις επαναστατικές σοσιαλιστικές ιδέες ως τον μόνο δρόμο προς τα εμπρός για την Κίνα.
