Σαν σήμερα, 6 Ιουλίου του 1907, γεννήθηκε στο Κογιοακάν του Μεξικού η ζωγράφος Φρίντα Κάλο. Εκτός από πρωτοπόρα στη ζωγραφική, η Κάλο είναι γνωστή για την πολιτική της δράση και το όνομά της έχει συνδεθεί με τους αγώνες για την απελευθέρωση των γυναικών. Με αφορμή τη συμπλήρωση 117 χρόνων από τη γέννηση της σπουδαίας καλλιτέχνιδας και αγωνίστριας, δημοσιεύουμε διασκευή άρθρου της Καθλίν Γκαλία (Kathleen Galea) από την οργάνωση «Σοσιαλιστική Δράση» στην Αυστραλία.
Τα τελευταία χρόνια η φήμη της Φρίντα Κάλο μεγαλώνει, με όλο και περισσότερο κόσμο να δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για τη ζωή και το έργο της, αλλά και για την πολιτική της δράση. Η διάθεση αυτή είναι συνδεδεμένη με την αναγέννηση των φεμινιστικών ιδεών σε όλο τον κόσμο. Σήμερα όλο και περισσότερες νέες γυναίκες αυτοπροσδιορίζονται ως φεμινίστριες και αρχίζουν να συμμετέχουν στην πολιτική και τους αγώνες.
Την προηγούμενη περίοδο είδαμε να αναπτύσσονται μεγάλα κινήματα, όπως αυτό της «διαδήλωσης των εκατομμυρίων γυναικών», που αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες κινητοποιήσεις στην ιστορία των ΗΠΑ. Είδαμε να παίρνει και πάλι αγωνιστικό χαρακτήρα η 8η Μάρτη, παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα των γυναικών, με την πραγματοποίηση μεγάλων διαδηλώσεων. Αυτό το νέο κύμα γυναικείων κινημάτων είναι πιο ευρύ από αντίστοιχα κινήματα του παρελθόντος, περιλαμβάνοντας γυναίκες διαφορετικών χρωμάτων και εθνικών καταγωγών, γυναίκες με αναπηρίες, γυναίκες που προέρχονται από τον ΛΟΑΤ+* χώρο, κλπ.
Δεν είναι όμως μόνο οι ιδέες του φεμινισμού που κερδίζουν έδαφος. Βλέπουμε παράλληλα σε αρκετές χώρες του κόσμου να ξαναγίνονται δημοφιλείς οι ιδέες του σοσιαλισμού (όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ) και η προσπάθεια μιας νέας γενιάς γυναικών και αντρών να ξαναπιάσουν το νήμα των εργατικών αγώνων, παρά την εμφανή έλλειψη ή την ανοιχτή προδοσία των ηγεσιών των εργατικών οργανώσεων.
Φεμινίστρια και σοσιαλίστρια
Η Φρίντα ήταν φεμινίστρια και σοσιαλίστρια. Βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των διεκδικήσεων όχι μόνο των γυναικών, αλλά και των ΛΟΑΤ+* ατομών, όπως και των ανθρώπων με αναπηρίες. Μετά από ένα σοβαρό ατύχημα (ένα τραμ συγκρούστηκε με το λεωφορείο στο οποίο επέβαινε) έμεινε να παλεύει σε όλη της τη ζωή με τις συνέπειες του ατυχήματος αυτού, αλλά και με τις πολλαπλές ταυτότητες που μπορεί κανείς να εντοπίσει στις αυτοπροσωπογραφίες που αποτελούν σημαντικό μέρος του έργου της.
Πάνω από όλα όμως η προσωπικότητά της καθορίστηκε από τις πολιτικές της ιδέες. Έτσι, το γεγονός ότι σήμερα εμπνέει και απασχολεί όλο και περισσότερο κόσμο δεν είναι τυχαίο. Η ιδεολογία της συχνά αποσιωπάται από αυτούς που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν και να εμπορευματοποιήσουν την εμβληματική της μορφή, ωστόσο δε χωρά αμφιβολία ότι ήταν αφοσιωμένη μέχρι το θάνατό της στη μάχη για έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση.
Η πολιτική στην τέχνη
Οι πίνακες της αντανακλούν την ιδέα ότι το προσωπικό είναι πολιτικό. Η τέχνη που δημιούργησε ήταν πρωτοποριακή για την εποχή της και ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακό ότι η δημιουργός ήταν γυναίκα. Το έργο της παρουσιάζει τη βαθιά της δυσαρέσκεια για την κοινωνική αδικία, όπως και για τις πιέσεις που ασκούνταν πάνω της εξαιτίας του φύλου της. Στη ζωγραφική της βλέπουμε επίσης στοιχεία σχετικά με την κυριαρχία του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, την ισπανική αποικιοκρατία στο Μεξικό και τους διαρκείς αγώνες των ιθαγενών.
Ένα από τα στοιχεία που δείχνουν το πόσο έντονο ήταν το στοιχείο της πολιτικής στη ζωή της, είναι ότι συχνά έλεγε πως γεννήθηκε το 1910 (αντί για το 1907). Το 1910 ήταν η χρονιά της έναρξης της Μεξικανικής Επανάστασης και αναφέροντάς το σαν χρονιά της γέννησής της, η Φρίντα Κάλο ήθελε να τονίσει την ιδεολογική της εγγύτητα με την επανάσταση, να περιγράψει τον εαυτό της σαν «παιδί της επανάστασης».
Στην Αμερική με τον Ριβέρα
Η Φρίντα έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος σε νεαρή ηλικία, όταν όμως ο σύζυγός της, Ντιέγκο Ριβέρα διαγράφηκε, το εγκατέλειψε και αυτή. Στη συνέχεια οι δυο τους ταξίδεψαν στις ΗΠΑ, όπου ξεκίνησε η σχέση τους με την διεθνή Αριστερή Αντιπολίτευση (που ασκούσε κριτική στο σταλινικό καθεστώς που εγκαθιδρύονταν στη Σοβιετική Ένωση) της οποίας ηγούνταν ο Λέον Τρότσκι. Ήταν ενεργό μέλος του κινήματος στην Αμερική, ενώ σε ένα γράμμα που έστειλε κατά την παραμονή της στη χώρα έγραφε:
«Έμαθα τόσο πολλά εδώ και πείθομαι όλο και περισσότερο ότι μόνο μέσα από μια κομμουνιστική κοινωνία μπορούμε να είμαστε πραγματικά άνθρωποι».
Μετά την επιστροφή τους στο Μεξικό, η Φρίντα και ο Ντιέγκο φιλοξένησαν για ένα διάστημα τον Τρότσκι και τη σύζυγό του Ναταλία, που έφτασαν εκεί το Γενάρη του 1937 διωκόμενοι από το σταλινικό καθεστώς. Το Μεξικό ήταν η μόνη χώρα η οποία πρόσφερε πολιτικό άσυλο στον Τρότσκι. Εδώ ήταν που ο Τρότσκι θα άφηνε την τελευταία του πνοή, το 1940, δολοφονημένος από τις μυστικές υπηρεσίες του Στάλιν.
Με την Αριστερή Αντιπολίτευση
Από πολιτική σκοπιά, ίσως το σημαντικότερο γεγονός στη ζωή της Φρίντα Κάλο ήταν η συμμετοχή της στην Αριστερή Αντιπολίτευση, που έσπασε από τη σταλινική Τρίτη Διεθνή και πάλεψε για τη δημιουργία μιας νέας, γνήσια δημοκρατικής διεθνούς πολιτικής οργάνωσης της εργατικής τάξης. Όπως και πολλοί άλλοι ωστόσο, τελικά υπέκυψε στις πιέσεις του σταλινισμού και συμβιβάστηκε μαζί του στη μετέπειτα πορεία της ζωής της.
Παρά τις πολιτικές αδυναμίες, η αποφασιστικότητά της να συμβάλει στο χτίσιμο ενός καλύτερου κόσμου, απαλλαγμένου από την καταπίεση, δεν καταλάγιασε ποτέ. Το 1954, λίγο πριν το θάνατό της και με την υγεία της στην πιο δύσκολη φάση που υπήρξε ποτέ, συμμετείχε σε πορεία που κάλεσε το Κομμουνιστικό Κόμμα ενάντια στην ανατροπή της αριστερής κυβέρνησης της Γουατεμάλα από τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Λίγο καιρό αργότερα πέθανε. Το φέρετρό της καλύφθηκε με μια σημαία διακοσμημένη με το σφυροδρέπανο πάνω σε ένα αστέρι.
Έχουν περάσει πάνω από 65 χρόνια από το θάνατό της. Σήμερα ωστόσο, οι σοσιαλιστικές και φεμινιστικές της ιδέες είναι εξίσου επίκαιρες και η εφαρμογή τους ακόμη πιο επιτακτική σε σχέση με την εποχή στην οποία έζησε. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μόνο μέσα από τo σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας μπορούμε να εξαλείψουμε τις ανισότητες και να θέσουμε τις βάσεις για την πραγματική απελευθέρωση των γυναικών.
