Διασκευή άρθρου της Ετζεχάν Μπαλτά από το Internationalist Standpoint.
Στις 28 Μαΐου του 2013 ξεκίνησαν οι δράσεις αντίστασης κατά του σχεδίου της κυβέρνησης του ΑΚΡ να κατασκευάσει διάφορα κτήρια στη θέση του πάρκου Γκεζί στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης. Οι εικόνες της σκληρής αστυνομικής καταστολής που ακολούθησε διαδόθηκαν πλατιά σε όλη την Τουρκία μέσα σε μια νύχτα. Οι διαδηλώσεις, που διήρκεσαν περισσότερο από ένα μήνα σε 80 (από τις 81) επαρχίες της Τουρκίας, με τη συμμετοχή 2 εκατομμυρίων ανθρώπων σύμφωνα με τα αρχεία της αστυνομίας, ήταν οι μεγαλύτερες διαμαρτυρίες που είχε δει ποτέ η χώρα. Κατά τη διάρκεια αυτών των διαδηλώσεων, 8 νέοι άνθρωποι σκοτώθηκαν από την αστυνομία σε διάφορες πόλεις της Τουρκίας. Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, ηγετικά μέλη εκείνου του αγώνα και δικηγόροι εξακολουθούν να βρίσκονται στη φυλακή με την κατηγορία της υποκίνησης των διαδηλώσεων για το πάρκο Γκεζί.
Τι οδήγησε στις διαδηλώσεις του Γκεζί
Μετά την ανάληψη της εξουσίας το 2002, η κυβέρνηση του ΑΚΡ ξεκίνησε μια μαζική επίθεση με πολιτικές ενάντια στο περιβάλλον, προκειμένου να ξεπεράσει τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης του 2001, η οποία οδήγησε στην κατάρρευση πολλών κρατικών τραπεζών και σε μαζική εξαθλίωση. Η λεηλασία της φύσης, με την κατασκευή ορυχείων, σταθμών παραγωγής ενέργειας, νέων γεφυρών, δρόμων και φραγμάτων, πυροδότησε τοπικές περιβαλλοντικές εξεγέρσεις σε όλη τη χώρα. Έτσι, η υπεράσπιση της φύσης και του αστικού ιστού αποτέλεσε το βασικό περιεχόμενο για πολλά κινήματα.
Από την άλλη πλευρά, οι εσωτερικές εντάσεις στο εσωτερικό της κυβέρνησης του ΑΚΡ σχετικά με τον τρόπο χειρισμού του ζητήματος και η αυξανόμενη καταστολή, η οποία οδήγησε σε τεράστια βία κατά τη διάρκεια της υπεράσπισης του πάρκου Γκεζί, προκάλεσαν σημαντικά προβλήματα στο καθεστώς.
Καταπίεση και υποχώρηση
Η εκκένωση του πάρκου Γκεζί από την αστυνομία, η απομάκρυνση των σκηνών όσων παρέμεναν εκεί και η κοπή των δέντρων από τα μηχανήματα των κατασκευαστικών εταιρειών, βρήκαν απέναντί τους την αντίσταση των διαδηλωτών, των οποίων ο αριθμός αυξήθηκε σταδιακά – μέχρι το βράδυ της επόμενης ημέρας από την έναρξη της επίθεσης, υπήρχαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στην πλατεία Ταξίμ και στο πάρκο Γκεζί. Για 20 ημέρες, παρά τις συνεχείς επιθέσεις της αστυνομίας, δημιουργήθηκε μια ιδιαίτερη πολιτική και κοινωνική ζωή μέσα στο πάρκο με τα δικά της φόρουμ, βιβλιοθήκη, καντίνες κ.λπ. Αν και υπήρξαν συζητήσεις για το πώς αυτή η εμπειρία θα μπορούσε να μεταφερθεί και αλλού, το σίγουρο είναι πως για όσους/ες συμμετείχαν, ήταν μια εμπειρία που τους σημάδεψε και τους διαμόρφωσε.
Από την άλλη πλευρά, σε περιοχές και πόλεις εκτός του πάρκου Γκεζί, οι διαδηλώσεις μετατράπηκαν σε συνεχείς συγκρούσεις με την αστυνομία. Στην Άγκυρα, οδοφράγματα στήθηκαν για σχεδόν 40 ημέρες και απομακρύνθηκαν μόνο μετά από μια μεγάλη επιχείρηση της αστυνομίας. Σε άλλες πόλεις, η αστυνομία επιτίθονταν σε ανθρώπους χωρίς καμία αφορμή, ακόμη και σε ανθρώπους που κάθονταν σε στάσεις λεωφορείων.
Κάποια από τα συνδικάτα, όπως και άλλα κινήματα, συμμετείχαν στην εξέγερση του Γκεζί. Τα μαχητικά εργατικά σωματεία και τα σωματεία δημοσίων υπαλλήλων κάλεσαν σε γενική απεργία. Αλλά αυτό που πραγματικά δεν περίμενε η κυβέρνηση, αυτό που την ανάγκασε να υποχωρήσει σε έναν βαθμό, ήταν η αυθόρμητη έκρηξη αυτού του κινήματος και το γεγονός ότι οι δυνάμεις ασφαλείας βρέθηκαν αντιμέτωπες με μαζικές κινητοποιήσεις νεολαίας που δεν είχαν ξανασυναντήσει. Καθώς οι διαδηλωτές καταλάμβαναν την πλατεία Κιζιλάι στην Άγκυρα και την πλατεία Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη, η αστυνομία προσπαθούσε να στοχοποιήσει συγκεκριμένα άτομα.
Το κίνημα υποχώρησε στα τέλη Ιουνίου, όταν η κυβέρνηση υποσχέθηκε ότι το πάρκο Γκεζί δεν θα καταστρεφόταν, έχοντας σημειώσει μια σημαντική νίκη. Αν και υπήρξαν συζητήσεις γύρω από την ιδέα της συνέχισης της κατάληψης του πάρκου Γκεζί, εκτιμήθηκε ότι αυτό δεν θα ήταν βιώσιμο.
Μετά τη λήξη των διαδηλώσεων, η πρωτοβουλία που συντόνισε τις κινητοποιήσεις στο πάρκο Γκεζί κάλεσε για δημιουργία οριζόντιων οργανώσεων τύπου φόρουμ σε όλα τα πάρκα της χώρας. Παρόλο που το κάλεσμα αυτό βρήκε κάποια ανταπόκριση αρχικά, με εξαίρεση ένα φόρουμ (το Φόρουμ Γυναικών του πάρκου Γιογκουρτσού Yoğurtçu), οι δομές αυτές, έναν χρόνο μετά, είχαν σταματήσει τη λειτουργία τους.
Τα αιτήματα και το πρόβλημα του πολιτικού υποκειμένου
Η υπεράσπιση του πάρκου Γκεζί ήταν το σημείο αιχμής του κινήματος. Σε άλλες πόλεις, ωστόσο, γίναμε μάρτυρες της αυθόρμητης εμφάνισης μιας γενικής έκρηξης οργής, ιδίως από νέους ανθρώπους. Τα κινήματα αυτά τροφοδοτήθηκαν περαιτέρω από την αστυνομική βία και τις δολοφονίες ανθρώπων από την αστυνομία, ενώ παράλληλα το σύνθημα «κυβέρνηση παραιτήσου!» σάρωσε τη χώρα. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια την εξέγερσης δεν παραιτήθηκε ούτε ένας υπουργός.
Αυτό που ήταν το πιο εντυπωσιακό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ήταν ότι οι δυνάμεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς και το Δημοκρατικό Κόμμα του Λαού (το κουρδικό HDP) τόσο μέσα όσο και έξω από το πάρκο Γκεζί, δεν κατάφεραν, ή ακόμη και δεν επιδίωξαν να ηγηθούν του κινήματος.
Παρόλο που οι διαδηλώσεις του Γκεζί ενέπνευσαν εκατοντάδες χιλιάδες στην Τουρκία και παγκοσμίως, παρόλο που άνοιξαν μια περίοδο αναγέννησης για τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά κινήματα, δεν κατάφεραν να ανατρέψουν το μισητό καθεστώς Ερντογάν.
Αυτό θα μπορούσε να έχει συμβεί μόνο αν υπήρχε ένας πολιτικός φορέας με σοσιαλιστικό πρόγραμμα, που θα ενοποιούσε τις δυνάμεις της Αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων. Κάποιοι στην Αριστερά κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα και προσπάθησαν σε διάφορες περιόδους να δημιουργήσουν μικρές ή μεγάλες πολιτικές «ομπρέλες» – αλλά αυτές οι προσπάθειες είτε έγιναν πολύ αργά, είτε απέτυχαν να δημιουργήσουν μια δομή που θα μπορούσε να προσελκύσει νέα στρώματα και να έχει το ποσοτικό αποτέλεσμα που προσδοκούσαν.
Ο διεθνής χαρακτήρας του Γκεζί
Από την Αραβική Άνοιξη μέχρι την Ισπανία και την Ελλάδα, η δεκαετία του 2010 είδε ένα μεγάλο κύμα διαδηλώσεων, διαμαρτυριών και εξεγέρσεων στην περιοχή γύρω από την Τουρκία. Το 2011, το κίνημα Occupy είχε αρχίσει να αναπτύσσεται και να εξαπλώνεται. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων των Αγανακτισμένων στην Ισπανία, ακούστηκε το σύνθημα «Κάντε ησυχία, οι Έλληνες κοιμούνται». Αυτό ώθησε το ελληνικό κίνημα να ξεκινήσει τη δική του κατάληψη στην πλατεία Συντάγματος και αλλού. Οι αραβικές εξεγέρσεις και η κουρδική άνοιξη, που ξεκίνησαν από την Τυνησία και την Αίγυπτο και στη συνέχεια εξαπλώθηκαν σε όλη την αραβική και κουρδική επικράτεια, έδειξαν επίσης μια ριζοσπαστική ανατρεπτική δυναμική στην περιοχή της Μεσογείου. Οι διαδηλώσεις του Γκεζί, που εντάχθηκαν σε αυτό το κύμα ξεσηκωμού, αποτέλεσαν επίσης έκφραση της οργής ενάντια στις πολιτικές που απορρέουν από την οικονομική κρίση του ’07-’08-’09 και της αυτοπεποίθησης στην ικανότητα των μαζών να επιφέρουν αλλαγές.
Μια σημαντική κληρονομιά
Οι διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί αποτέλεσαν μια σημαντική ευκαιρία για όλους εκείνους που αυτοχαρακτηρίζονται ως επαναστάτες-σοσιαλιστές να δουν τις αδυναμίες τους μέσα στο κίνημα και να πάρουν μαθήματα. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτή η ευκαιρία αξιοποιήθηκε πλήρως.
Το σοσιαλιστικό κίνημα είχε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με τους ανθρώπους που πολιτικοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του Γκεζί και να οικοδομήσει μια σχέση βασισμένη στην εμπειρία του αγώνα. Η οριζόντια οργάνωση στην οποία βασίστηκαν οι διαμαρτυρίες του Γκεζί, άρχισε να δημιουργεί μια νέα κουλτούρα στο εσωτερικό της Αριστεράς: οι άνθρωποι μπορούσαν να εκφράζουν ανοιχτά τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους κατά τη διάρκεια των συναντήσεων.. Η υπεράσπιση των δημόσιων χώρων, τα τοπικά κινήματα μπήκαν στην ατζέντα του τουρκικού σοσιαλιστικού κινήματος ως σημαντικά ζητήματα. Ταυτόχρονα, άρχισαν να ανθίζουν πειράματα όπως οι αστικοί κήποι και οι καταλήψεις χώρων.
Η εξέγερση του Γκεζί έδειξε στους ανθρώπους στην Τουρκία ότι μπορούν να χτίσουν αντιστάσεις, να πετύχουν νίκες, να οργανωθούν και να πάρουν τη μοίρα τους στα χέρια τους. Γι’ αυτό οι διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί έχουν ιστορική σημασία και έχουν αφήσει το στίγμα τους στα γεγονότα, στην Αριστερά και στα κινήματα.
