Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί την εισαγωγική ομιλία του συντρόφου Ανδρέα Παγιάτσου στη συζήτηση που οργάνωσε το «Ξ» στο 25ο κάμπινγκ Antinazi Zone-YRE την Τρίτη 31 Ιούλη, με τίτλο «Ένας πλανήτης σε κρίση. Πόσο επίκαιρος είναι ο Μαρξ;». Συνεισηγητής στο πάνελ ήταν ο σύντροφος Πολ Μέρφι, βουλευτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος-CWI στην Ιρλανδία. Στη συζήτηση συμμετείχαν συνολικά γύρω στους 100 συντρόφους και συντρόφισσες. Η εισήγηση του σ. Πολ Μέρφι θα αναρτηθεί στο site του «Ξ» τις επόμενες μέρες.
200 χρόνια από τη γέννηση του Μαρξ, δεν ασχολούμαστε μόνο εμείς μ’ αυτόν αλλά και οι αντίπαλοί μας, οι εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης. Επομένως, τι καλύτερο από το να αρχίσουμε την αναφορά μας στον Μαρξ με τα λόγια ενός από αυτούς τους εκπροσώπους του συστήματος, έναν τραπεζίτη. Και μάλιστα έναν κορυφαίο τραπεζίτη, τον διοικητή της τράπεζας της Αγγλίας, ονόματι Μαρκ Κάρνεϊ. Είπε πριν από μερικούς μήνες, καθώς πλησίαζε η επέτειος της γέννησης του Μαρξ:
«Η αυτοματοποίηση εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μαζική ανεργία και στασιμότητα του βιοτικού επιπέδου».
Αυτά τα ξέρουμε, τα ζούμε. Αυτός εκτιμά ότι αυτό θα συνεχιστεί. Συμφωνούμε και μ’ αυτή την εκτίμηση. Αλλά ο Μαρκ Κάρνεϊ συνεχίζει:
«Ο Μαρξ και ο Ένγκελς θα μπορούσαν να ξαναγίνουν επίκαιροι».
Αυτή η πρόβλεψη του Κάρνεϊ, δεν απαιτεί, για να πούμε την αλήθεια… ιδιαίτερη σοφία. Γιατί αν απλά κάποιος παρακολουθήσει την αναζήτηση στα social media στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, θα ανακαλύψει ότι, τα προηγούμενα χρόνια, η λέξη «σοσιαλισμός» ήταν ανάμεσα στις πρώτες θέσεις της λίστας των αναζητήσεων. Φέτος, σε μια από τις πρώτες θέσεις (αν και πρέπει να γυρίσει το 2018 για να δούμε την τελική κατάταξη) ήταν και η λέξη «Μαρξ».
Βλέπουμε λοιπόν το εξής σημαντικό: στη μητρόπολη του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ, την πιο μεγάλη υπερδύναμη που υπήρξε ποτέ, ανάμεσα στις πρώτες λέξεις σε αναζήτηση είναι οι λέξεις «σοσιαλισμός» και η λέξη «Μαρξ» – λέξεις που μέχρι πριν από μερικά χρόνια στις ΗΠΑ ήταν κάτι σαν βρισιά.
Νόμιζαν πως είχαν ξεμπερδέψει
Τον Μαρξ, οι εκπρόσωποι του συστήματος, η άρχουσα τάξη, πριν από κάποια χρόνια τον είχανε «θάψει» μια και καλή, θεωρώντας πως είχαν ξεμπερδέψει μια για πάντα. Ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση των χωρών του Σταλινικού μπλοκ, του λεγόμενου «Υπαρκτού Σοσιαλισμού», είχαν αναπτύξει τη θεωρία του «τέλους της ιστορίας». Λέγανε ότι το θέμα έχει τελειώσει, ο καπιταλισμός υπερίσχυσε, νικήσανε, αυτό είναι το τέλος. Αυτή την εποχή καταλαβαίνουν ότι κάτι σημαντικό αλλάζει και αρχίζουν να φοβούνται ξανά.
Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Γιατί δείχνει ότι όσες προσπάθειες κι αν έγιναν από το σύστημα και όσα «λάθη» κι αν έγιναν από την Αριστερά, οι ιδέες του μαρξισμού παραμένουν επίκαιρες!
Σωστές προβλέψεις που οι αντίπαλοι του είναι υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουν
Οι εκπρόσωποι του συστήματος φοβούνται τον Μαρξ και τις ιδέες του και πρέπει, βέβαια, να τον χτυπήσουν γιατί είναι ο βασικός εχθρός του συστήματός τους. Αλλά για να καταφέρουν να τον χτυπήσουν «αποτελεσματικά» είναι υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουν κάποια δεδομένα. Πρέπει να αναγνωρίσουν δηλαδή ότι ο Μαρξ (τον οποίο προσπαθούν να θάψουν ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο, παρουσιάζοντας τον σαν ένα περίεργο «τύπο», ακόμα και σαν ένα εκκεντρικό και παλιοχαρακτήρα) σε κάποια σημεία είχε τελικά δίκαιο. Αναγνωρίζοντας τα (προφανή) σημεία στα οποία δικαιώθηκε από την ιστορική πορεία, προσπαθούν να παραστήσουν τους «αντικειμενικούς», έτσι ώστε να χτυπήσουν με πιο αποτελεσματικό τρόπο την ουσία της μαρξιστικής προσέγγισης και να παρουσιάσουν το σύνολο της θεωρίας του σαν λανθασμένη και σαν εκτός τόπου και χρόνου.
Για παράδειγμα, ο Μαρξ, πριν από πάνω από ενάμιση αιώνα, είχε εξηγήσει ότι οι κρίσεις του καπιταλιστικού συστήματος, είναι αναπόφευκτες – το σύστημα δεν έχει τρόπο να γλιτώσει από τις οικονομικές και κατ’ επέκταση από τις κοινωνικές κρίσεις.
Ό,τι κι αν πουν οι εκπρόσωποι του συστήματος, όλοι έχουμε ζήσει την τελευταία δεκαετία την πιο μεγάλη κρίση από την εποχή του μεσοπολέμου, την κρίση που ξεκίνησε το 2007 από τις ΗΠΑ και που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνεχίζεται ακόμη. Είναι υποχρεωμένοι λοιπόν να του το αναγνωρίσουν. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.
Είναι υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουν στο Μαρξ ότι είχε δίκιο όταν έλεγε, από τα μέσα του 19ου αιώνα ότι η βάση των εξελίξεων είναι, σε τελευταία ανάλυση, η οικονομία. Κι ότι –αυτό είναι το ιδιαίτερα σημαντικό– η οικονομία κινείται με τους δικούς της νόμους και ότι αυτοί οι νόμοι είναι που καθορίζουν τελικά και τις εξελίξεις στο επίπεδο του κράτους, των θεσμών, των κυρίαρχων ιδεολογικών ρευμάτων, του ρόλου των δικαστηρίων, της Εκκλησίας της Παιδείας, κλπ. Το κράτος και οι θεσμοί υπάρχουν για να υπηρετούν την άρχουσα τάξη κι όχι την κοινωνία, και η άρχουσα τάξη είναι αυτή που ελέγχει την οικονομία.
Αυτό πια, σήμερα, οι εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης είναι σε μεγάλο βαθμό υποχρεωμένοι να το αναγνωρίσουν – κανένας σοβαρός άνθρωπος δεν μπορεί πραγματικά να αμφισβητήσει ότι η βάση των εξελίξεων είναι η οικονομία.
Ακόμα, ο Μαρξ είχε προβλέψει την Παγκοσμιοποίηση, τη «θεωρία» στην οποία κατέληξαν οι εκπρόσωποι του διεθνούς κεφαλαίου τις τελευταίες τρεις περίπου δεκαετίες.
Ο Μαρξ είχε διατυπώσει τη θεωρία ότι η «παγκοσμιοποίηση» είναι η αναπόφευκτη εξέλιξη του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο αναγκαστικά σε κάποια φάση θα γινόταν ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Αυτή η πρόβλεψη έγινε σε μια εποχή που στην οικονομία κυριαρχούσαν ακόμα οι μικρές επιχειρήσεις – ήταν η εποχή του λεγόμενου «ελεύθερου ανταγωνισμού» και οι οικονομίες είχαν κατά κύριο λόγο «εθνικά» χαρακτηριστικά.
Είχε επίσης προβλέψει με απόλυτη επιτυχία την τεράστια συγκεντροποίηση του κεφαλαίου την οποία βλέπουμε σήμερα.
Είχε πει ότι μέσα από τις κρίσεις, οι οποίες είναι ένα αναπόφευκτο στοιχείο του καπιταλισμού, το κεφάλαιο θα συγκεντρωνόταν σε όλο και λιγότερα χέρια και θα φτάναμε σε μια τεράστια συγκέντρωση του κεφαλαίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι αυτό που σήμερα ονομάζεται μονοπώλια, ολιγοπώλια και πολυεθνικές. Είναι αυτό που αναφέραμε σε μια προηγούμενη συζήτηση, ότι 6 άνθρωποι στον πλανήτη έχουν όση περιουσία έχει ο μισός πλανήτης – 3,5 δισ. άνθρωποι. Ή για να αναφέρουμε ένα ακόμη στοιχείο, 57 επιχειρήσεις στον πλανήτη ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία – πρόκειται για κολοσσιαίες πολυεθνικές.
Και βέβαια ήταν ο θεωρητικός της «ταξικής πάλης».
Εξήγησε ότι η ταξική πάλη είναι συστατικό στοιχείο του καπιταλιστικού συστήματος και δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ, μέχρι η εργατική τάξη να καταφέρει να ανατρέψει την εξουσία του κεφαλαίου. Στις δεκαετίες μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, που ήταν μια εποχή ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης, οι εκπρόσωποι του συστήματος επιχείρησαν να υποστηρίξουν ότι η ταξική πάλη είχε τελειώσει, ότι ο καπιταλισμός θα οδηγούσε σε ευμάρεια τους πάντες. Σήμερα όποιος υποστηρίξει κάτι τέτοιο είναι κυριολεκτικά εκτός τόπου και χρόνου.
Με άλλα λόγια, ο Μαρξ, που είναι ο πιο μεγάλος εχθρός του καπιταλιστικού συστήματος, κατανόησε το καπιταλιστικό σύστημα καλύτερα από οποιονδήποτε εκπρόσωπό του και της τότε εποχής αλλά και της σημερινής!
Υπάρχει όμως κι ένα άλλο στοιχείο, το οποίο τους ενοχλεί και τους φοβίζει.
Έζησε σαν προλετάριος και αγωνίστηκε σαν επαναστάτης
Ο Μαρξ δεν ήταν ένας από τους συνηθισμένους (και τόσο πολυπληθείς σήμερα) αναλυτές του καναπέ, από αυτούς που κάθονται πίσω από γραφεία και γράφουν ωραία βιβλία για το τι πρέπει να κάνουν… οι άλλοι, οι εργαζόμενοι, τα κινήματα κλπ.
Ο Μαρξ, από τη στιγμή που συνέλαβε τις βασικές του ιδέες, έζησε σαν προλετάριος, εγκατέλειψε την τάξη από την οποία προερχόταν (προερχόταν από εύπορη οικογένεια) και μπήκε στη μάχη του χτισίματος των οργανώσεων της εργατικής τάξης.
Έπαιξε, μαζί με τον αδελφικό του φίλο, Ένγκελς, πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία της πρώτης Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων, από τη δεκαετία του 1860!
Έζησε σαν προλετάριος και πάλεψε σαν επαναστάτης σε όλη του τη ζωή.
Σωστές προβλέψεις αλλά… λάθος θεωρία;
Οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου λένε ότι, εντάξει, πρόβλεψε μερικά πράγματα σωστά, αλλά έκανε λάθος στα βασικά.
Μπορεί όμως να είναι σωστές οι προβλέψεις όταν η θεωρία, το εργαλείο με το οποίο αναλύεις τα γεγονότα που σου επιτρέπουν να κάνεις τις προβλέψεις αυτές, είναι λανθασμένο; Η απάντηση είναι προφανής.
Ας πάμε όμως στα επιχειρήματά τους. Αναπτύσσουν δύο βασικά επιχειρήματα ενάντια στις ιδέες μας, ενάντια στο μαρξισμό.
Το πρώτο επιχείρημα είναι ότι ο καπιταλισμός δεν ανατράπηκε ποτέ, επομένως αποδεικνύεται έτσι ότι ο Μαρξ έκανε λάθος στη βασική του εκτίμηση.
Το δεύτερο βασικό επιχείρημά τους είναι ο Σταλινισμός! Ότι εκεί που ανατράπηκε ο καπιταλισμός, είχαμε τη δημιουργία ενός μονοκομματικού, εφιαλτικού, ολοκληρωτικού, δικτατορικού καθεστώτος. Τέτοιο ήταν το καθεστώς στη Σοβιετική Ένωση και τις υπόλοιπες χώρες του «Υπαρκτού Σοσιαλισμού» – ένα καθεστώς το οποίο δολοφονούσε τους διαφωνούντες, τους έστελνε στις φυλακές, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα ψυχιατρεία. Και το οποίο βέβαια, τελικά κατάρρευσε το 1989.
Σε αυτά τα επιχειρήματα πρέπει να απαντήσουμε.
Σταλινισμός
Στο θέμα του Σταλινισμού, λένε ότι ο Στάλιν ήταν η φυσική συνέπεια των ιδεών του Λένιν και του Τρότσκι, που ήταν οι βασικοί ηγέτες της επανάστασης του Οκτώβρη του 1917 στη Ρωσία. Έτσι, αποκρύπτουν την πραγματικότητα: ότι ο Λένιν και ο Τρότσκι είδαν έγκαιρα τη την άνοδο της σταλινικής γραφειοκρατίας και προσπάθησαν να την πολεμήσουν με όλες τους τις δυνάμεις. Αυτό δε χρειάζεται ιδιαίτερο ψάξιμο για να το αναπτύξει κάποιος, χρειάζεται απλά να διαβάσει τα γραπτά του Λένιν λίγο καιρό πριν πεθάνει, ιδιαίτερα στο τελευταίο κείμενό του λίγο καιρό πριν πεθάνει, που ονομάζεται η «Διαθήκη του Λένιν». Αναφερόμενος στον Στάλιν, στο τελευταίο του αυτό κείμενο, γράφει ότι αυτός ο άνθρωπος είναι επικίνδυνος κι ότι πρέπει να καθαιρεθεί από Γενικός Γραμματέας.
Ο Λένιν προετοίμαζε μια μεγάλη σύγκρουση μέσα στο κόμμα για να χτυπήσει τη γραφειοκρατία που αναπτυσσόταν στο κόμμα και το κράτος και τον ίδιο τον βασικό εκπρόσωπο της γραφειοκρατίας, τον Στάλιν. Τα γραπτά του αποτελούν την αδιάψευστη μαρτυρία. Δυστυχώς πέθανε και δεν πρόλαβε να δώσει αυτή τη μάχη.
Ο δε Τρότσκι, έδωσε τη μάχη μέχρι το τέλος, έχασε τη μάχη, αλλά βοήθησε τις επόμενες γενιές να καταλάβουν γιατί χάθηκε η μάχη, και πώς έγινε δυνατό μέσα από τις γραμμές της επανάστασης του Οκτώβρη να ξεπηδήσει μια αντεπανάσταση, η οποία ανέτρεψε την πορεία του εργατικού κράτους προς τον σοσιαλισμό, και το οδήγησε σε ένα εφιαλτικό δικτατορικό καθεστώς το οποίο πρόδωσε τη διεθνή επανάσταση.
Εξήγησε πως η οικονομική καθυστέρηση της χώρας σε συνδυασμό με την διεθνή απομόνωσή της επανάστασης, η οποία δεν μπόρεσε να αποβεί νικηφόρα στην υπόλοιπη Ευρώπη αποτέλεσαν τους όρους για τη νίκη της σταλινικής γραφειοκρατίας.
Επίσης, ο Τρότσκι πρόβλεψε ότι το σταλινικό καθεστώς, είτε θα ανατρεπόταν μέσα από μία καινούρια, πολιτική επανάσταση στη Σοβιετική Ένωση, είτε θα οδηγούσε τη σοβιετική κοινωνία πίσω στον καπιταλισμό. Και μάλιστα πρόβλεψε ότι οι καπιταλιστές που θα προκύπτανε μέσα από αυτή την καπιταλιστική παλινόρθωση θα ήταν τα ίδια τα στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος, η σταλινική δηλαδή γραφειοκρατία!
Ο Τρότσκι, με άλλα λόγια, πρόβλεψε αυτό ακριβώς που έγινε το 1989-91, όταν κατέρρευσε το καθεστώς, η κοινωνία πήγε πίσω στον καπιταλισμό και τον ρόλο των καπιταλιστών ανάλαβαν τα ίδια τα στελέχη του («κομμουνιστικού», κατά τα άλλα) κόμματος.
Το εργαλείο που χρησιμοποίησε ο Τρότσκι για να κάνει αυτή την ανάλυση ήταν ο μαρξισμός.
Αυτή την πρόβλεψη, για την παλινόρθωση του καπιταλισμού, δεν την έκανε και δε διανοήθηκε να την κάνει κανένα άλλο ρεύμα στην Αριστερά και κανένα ρεύμα μέσα στις γραμμές της άρχουσας τάξης. Η άρχουσα τάξη, οι καπιταλιστές, οι πολυεθνικές, οι δυτικές ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις, δεν πιστεύανε σε καμία περίπτωση ότι μπορούσε να καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση. Το μόνο ρεύμα το οποίο πρόβλεψε αυτή την κατάρρευση και την επιστροφή στον καπιταλισμό ήταν το τροτσκιστικό ρεύμα, στηριγμένο στις ιδέες του Μαρξ.
Ξανά, έτσι, ο μαρξισμός αναδεικνύεται σε ένα εργαλείο ανάλυσης σαφώς ανώτερο από οτιδήποτε έχουν οι καπιταλιστές (και οι ρεφορμιστές) στα χέρια τους.
Γιατί δεν ανατράπηκε ο καπιταλισμός;
Σε ότι αφορά το επιχείρημα ότι δεν υπήρξε ανατροπή του καπιταλισμού, επομένως ο Μαρξ αποδείχτηκε λάθος, πρέπει να απαντήσουμε στους υποστηρικτές αυτών των θέσεων και να τους πούμε από την αρχή ότι είναι φοβερά υποκριτές! Γιατί οι άρχουσες τάξεις δεν άφησαν ποτέ καμία επανάσταση να λειτουργήσει ελεύθερα και δημοκρατικά. Όποτε η εξουσία τους απειλούνταν, χρησιμοποίησαν κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο για να καταστείλουν το δικαίωμα της κοινωνίας να αποφασίσει δημοκρατικά. Κατέστειλαν κάθε επαναστατική προσπάθεια που υπήρξε σε κάθε κομμάτι του πλανήτη, έπνιξαν κάθε επανάσταση στο αίμα, δεν άφησαν ποτέ τους λαούς να εκφραστούν δημοκρατικά και εκεί που δε χρησιμοποίησαν όπλα, πολέμους, πραξικοπήματα, κλπ, για να ανατρέψουν μεγάλες κοινωνικές εκρήξεις, ή επαναστάσεις, χρησιμοποίησαν κόμματα όπως ήταν το ΠΑΣΟΚ, ή όπως είναι ο ΣΥΡΙΖΑ την τελευταία περίοδο για να ελέγξουν το κίνημα και να συγκρατήσουν τους αγώνες του προκειμένου να διασώσουν το σύστημα.
Στην πραγματικότητα, η ιστορία της ανθρωπότητας, η ιστορία των λαών, είναι γεμάτη κολοσσιαίους αγώνες, είναι γεμάτη επαναστάσεις. Είναι πολλές οι φορές που τα εργατικά και τα λαϊκά κινήματα φτάσανε μια ανάσα από την εξουσία, αλλά δεν τους αφήσανε ποτέ να την πάρουν.
Ο Μαρξ πρόβλεψε το αναπόφευκτο της επανάστασης. Σ’ αυτό επιβεβαιώθηκε απόλυτα. Δεν επιχείρησε ποτέ να προβλέψει το πού και το πότε θα νικούσε μια επανάσταση.
Διδάγματα
Υπάρχουν διδάγματα από την εμπειρία του Σταλινισμού και από την εμπειρία των επαναστάσεων.
Το πρώτο δίδαγμα είναι ότι οι επαναστάσεις είναι αναπόφευκτες, τόσο στον προηγούμενο αιώνα, όσο και στον τωρινό, αλλά και πάντα.
Το θέμα, έτσι, δεν είναι αν θα γίνει ή δε θα γίνει η επανάσταση, αν θα έχουμε επαναστατικές εκρήξεις ή όχι – το θέμα είναι αν θα μπορέσουν να νικήσουν αυτές οι επαναστάσεις και με ποιο τρόπο θα το καταφέρουν αυτό. Αυτό έχει να κάνει με το ποιος πολιτικός φορέας βρίσκεται επικεφαλής των εργατικών μαζών.
Σε ό,τι αφορά τις ήττες των επαναστάσεων που είχαμε σε μια σειρά χώρες, είτε αφορά την Παρισινή Κομμούνα που πνίγηκε στο αίμα στον 19ο αιώνα, είτε τον εκφυλισμό της ρωσικής επανάστασης του 1917 και τελικά την καπιταλιστική παλινόρθωση, είτε την πτώση της ουγγρικής επανάστασης του 1918… τα παραδείγματα είναι πολλά, εμείς κρατάμε αυτό που μας ενδιαφέρει πάνω απ’ όλα: Οι επαναστάσεις αυτές έχουν δείξει ότι η εργατική τάξη μπορεί να πάρει την εξουσία.
Αυτό, η άρχουσα τάξη δεν έχει τρόπο να το σβήσει από την ιστορική εμπειρία. Από εκεί και πέρα οι σύγχρονοι μαρξιστές επαναστάτες πρέπει να βρούμε τον τρόπο να διασφαλίσουμε ότι οι εργαζόμενοι θα πάρουν την εξουσία και θα την κρατήσουν έτσι ώστε χτίσουν με επιτυχία τη νέα κοινωνία για την οποία παλεύουμε.
Το δεύτερο δίδαγμα είναι ότι ο Σταλινισμός δεν είναι αναπόφευκτος. Είναι δημιούργημα συγκεκριμένων συνθηκών. Οι προβλέψεις και πολεμικές του Λένιν μαζί με τις αναλύσεις του Τρότσκι για το φαινόμενο, εξοπλίζουν τις σημερινές γενιές με τα όπλα που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν τους γραφειοκρατικούς κινδύνους.
Ιστορικός Υλισμός
Ο Μαρξ δεν πρότεινε μια απλή «θεωρία». Πολύ περισσότερο δεν πρότεινε ένα «δόγμα», δηλαδή ένα ανελαστικό σύστημα ιδεών το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί και να αντιγραφεί από τη μια χώρα στην άλλη. Πρότεινε ένα σύνολο ιδεών που στην ολότητά τους αποτελούν ένα εργαλείο ανάλυσης, το οποίο δεν αφορά μόνο την οικονομία και την πολιτική, όπου είναι κατά κύριο λόγο εστιασμένος, αλλά αφορά και τη φύση καθώς και τη φιλοσοφία και όλες τις κοινωνικές επιστήμες, την ανθρωπολογία, την κοινωνιολογία, την ψυχολογία, την ιστορία.
Δεν υπάρχει χρόνος για μια εκτενή ανάλυση όλων αυτών των πτυχών. Γι’ αυτό θα σταθούμε σε ένα κεντρικό σημείο, στο κεντρικό συμπέρασμα που προκύπτει από τη μαρξιστική ανάλυση.
Ήταν γνωστό από την εποχή του Μαρξ, ότι υπήρχε εναλλαγή κοινωνικών συστημάτων στην ιστορία.
Οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες, αυτό που λέμε πρωτόγονες κοινωνίες, ήταν κοινωνίες τροφοσυλλεκτών. Σ’ αυτές δεν υπήρχε κράτος και εξουσία ούτε ανισότητες. Οι κοινωνίες αυτές, με την πάροδο του χρόνου αντικαταστάθηκαν από τις δουλοκτητικές κοινωνίες, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την αρχαία Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη. Το δουλοκτητικό σύστημα αντικαταστάθηκε από το φεουδαρχικό σύστημα και παραπέρα, ο φεουδαρχισμός ανατράπηκε από μεγάλες επαναστάσεις, με μεγαλύτερη τη Γαλλική επανάσταση, και σήμερα έχουμε τον καπιταλισμό. Πέρα από αυτά τα τέσσερα μεγάλα κοινωνικά συστήματα που χαρακτήρισαν την πορεία της εξέλιξης της ανθρώπινης κοινωνίας, υπάρχουν και ενδιάμεσα, υβριδικά συστήματα, αλλά στεκόμαστε στα πιο σημαντικά.
Ο Μαρξ επιχείρησε να κατανοήσει –δηλαδή όχι απλά να περιγράψει– τη διαδοχή αυτών των κοινωνικών συστημάτων στην ιστορία. Επιχείρησε να κατανοήσει τις αιτίες πίσω από αυτές τις αλλαγές. Γιατί υπήρξε μετάβαση από το ένα κοινωνικό σύστημα στο άλλο; Και γιατί με τη συγκεκριμένη σειρά; Ήταν αυτό κάτι τυχαίο ή κάτι νομοτελειακό;
Ο «ιστορικός υλισμός» αποτελεί την πιο κεντρική συνεισφορά του Μαρξ στην ιστορία.
Οι ενδογενείς αντιφάσεις σε κάθε ταξικό κοινωνικό σύστημα
Αναλύοντας τα κοινωνικά συστήματα και την εξέλιξή τους, με ιδιαίτερη έμφαση στον καπιταλισμό, ο Μαρξ έδειξε ότι κάθε κοινωνικό σύστημα, στην πρώτη φάση της εξέλιξής του, παίζει έναν προοδευτικό ρόλο. Αναπτύσσει την οικονομία, αναπτύσσει την παραγωγή και τον πλούτο και κατά συνέπεια και τον πολιτισμό.
Αλλά στη συνέχεια, κάθε ταξικό κοινωνικό σύστημα (κάθε σύστημα στο οποίο υπάρχουν τάξεις, καταπιεσμένοι και καταπιεστές, πλούσιοι και φτωχοί) φτάνει τα όριά του. Αυτό που ήταν αρχικά προοδευτικό μετατρέπεται στη συνέχεια σε αντιδραστικό, το σύστημα γίνεται εμπόδιο στην παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων και της ίδιας της κοινωνίας.
Τότε, για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του, ανοίγει μια εποχή κοινωνικής επανάστασης, η οποία μπορεί να έχει πολύ μεγάλη διάρκεια, πολλές δεκαετίες έως και αιώνες σε κάποιες περιπτώσεις. Είναι η εποχή κατά την οποία το παλιό κοινωνικό σύστημα πρέπει να ανατραπεί και να αντικατασταθεί από ένα καινούριο.
Με βάση αυτή προσέγγιση (που αναφέρεται εδώ εξαιρετικά συνοπτικά) ο Μαρξ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο καπιταλισμός είναι ένα προσωρινό σύστημα στην ιστορία της κοινωνικής εξέλιξης της ανθρωπότητας. Αναγκαστικά, σε κάποιο στάδιο της εξέλιξης του, ο καπιταλισμός μετατρέπεται σε φρένο στην προσπάθεια της κοινωνίας να εξελιχθεί και να προχωρήσει και γι’ αυτό θα αντικατασταθεί από ένα καινούριο κοινωνικό σύστημα.
Αυτή η πρόβλεψη είναι ο εφιάλτης των εκπροσώπων του κεφαλαίου. Γιατί αν ο Μαρξ έχει δίκιο τότε όλα όσα έχουν χτίσει είναι χαμένα, κάποιος θα τους τα πάρει.
Από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας
Ο Μαρξ εξήγησε ότι κάποια στιγμή ο καπιταλισμός θα δημιουργούσε τις συνθήκες της βαρβαρότητας στον πλανήτη και ότι τότε η κοινωνία έπρεπε να περάσει σε ένα ανώτερο στάδιο, το σοσιαλιστικό. Τότε θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τις τεράστιες τεχνολογικές δυνατότητες που θα είχε εντωμεταξύ δημιουργήσει ο καπιταλισμός, για να μπορέσει ο άνθρωπος να περάσει από αυτό που ονόμασε ο Μαρξ «βασίλειο της ανάγκης», στο «βασίλειο της ελευθερίας».
Ο μαρξισμός με άλλα λόγια δεν είναι μια στενή οικονομική αντίληψη, που αφορά παραγωγή και μισθό. Έχει να κάνει με την ελευθερία του ανθρώπου, έχει να κάνει με την ελευθερία να απαλλαγεί από το μόχθο του καθημερινού αγώνα για επιβίωση, δηλαδή την υποχρέωση να δουλεύει κάθε μέρα για να ζήσει. Αντίθετα, μπορεί να βάλει την τεχνολογία και τις μηχανές να δουλέψουν για τον άνθρωπο και να αξιοποιήσει όλο αυτό το χρόνο που θα κερδίσει για να ασχοληθεί με τις επιστήμες, με τις τέχνες, με τα ενδιαφέροντα του και με όλες τις κοινωνικές εκφάνσεις της ζωής. Έτσι εξηγούσε το πέρασμα της ανθρωπότητας από «το βασίλειο της ανάγκης», της υποχρέωσης δηλαδή να δουλεύεις κάθε μέρα για να ζήσεις, όπως γινόταν στην εποχή του και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, στο «βασίλειο της ελευθερίας», ένα ανώτερο στάδιο πολιτισμού.
Ο Μαρξ εξήγησε ποια είναι η δύναμη που θα επιφέρει αυτή την αλλαγή από τον καπιταλισμό στο νέο κοινωνικό σύστημα, το σοσιαλισμό. Αναφέρθηκε στην εργατική τάξη, σε μια εποχή που αυτή αποτελούσε μηδαμινά ποσοστά στην κοινωνία, κι εξήγησε ότι αυτή είναι η τάξη του μέλλοντος. Ότι η εργατική τάξη είναι αυτή που θα γίνει μαζική, θα γίνει ισχυρή, θα γίνει τελικά η πλειοψηφία στην κοινωνία (όπως είναι σήμερα) και αυτή είναι η τάξη η οποία θα αναλάβει να ανατρέψει το σύστημα. Ονόμασε έτσι, την εργατική τάξη, τους εργαζομένους με την ευρύτερη έννοια, «νεκροθάφτες» του καπιταλισμού.
Η ανατροπή όμως δεν είναι κάτι που γίνεται αυτόματα. Περνά μέσα από την πάλη των τάξεων. Καμία άρχουσα τάξη δεν παραδίδει την εξουσία οικειοθελώς. Γι’ αυτό οι εργαζόμενοι, όσο κι αν επιδιώκουν να κερδίσουν την εξουσία με ειρηνικό τρόπο, θα πρέπει να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τη βία που θα χρησιμοποιήσει η άρχουσα τάξη εναντίον τους.
Ένα σάπιο σύστημα, εμπόδιο στην πρόοδο
Η σαπίλα που πρόβλεψε ο Μαρξ, ισχύει σήμερα για το καπιταλιστικό σύστημα;
Χρειάζεται μόνο να κοιτάξουμε γύρω μας. Ανεργία, φτώχεια, πείνα, πόλεμοι, εμφύλιοι πόλεμοι, θρησκευτικός φανατισμός, «τρέλα» σε πάρα πολλές περιοχές του πλανήτη. Η Ακροδεξιά ανεβαίνει και την πιο μεγάλη δύναμη του πλανήτη την κυβερνά ένας σεξιστής, ρατσιστής «παρανοϊκός» που ονομάζεται Ντόναλντ Τραμπ.
Αυτά τα βλέπει ο καθένας που κοιτάει γύρω του, αλλά ας δούμε και τι λένε οι ίδιοι οι αστοί για το σύστημά τους σήμερα. Να αναφέρω ένα κομμάτι από την Financial Times, η οποία είναι μία από τις κορυφαίες, σοβαρές εφημερίδες της άρχουσας τάξης. Γράφει σε ένα άρθρο στις αρχές του μήνα:
«Το αισιόδοξο δόγμα σύμφωνα με το οποίο η δημοκρατία και οι αγορές θεωρούνταν αναγκαία συμπληρωματικά στοιχεία έχει πεθάνει».
Αυτό που μας λέει η Financial Times εδώ είναι ότι η δημοκρατία έχει πεθάνει. Ότι η δημοκρατία δεν μπορεί να συνδυαστεί με την κυριαρχία των αγορών. Το άρθρο καταλήγει με το εξής:
«Οτιδήποτε σήμερα φαίνεται δυνατό».
Όταν οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου γράφουν «οτιδήποτε σήμερα φαίνεται δυνατό» σημαίνει ότι προετοιμάζονται για το ενδεχόμενο κοινωνικών εκρήξεων και κοινωνικών επαναστάσεων, όχι μόνο στις πιο φτωχές χώρες του πλανήτη, αλλά ακόμη και στις πλούσιες.
Να αναφέρω και ένα απόσπασμα από την Huffington Post. Αναφερόμενη στην κρίση του 2007 – 08 γράφει:
«Δέκα χρόνια μετά την κρίση, συνεχίζεται ασταμάτητα η ανοδική πορεία του χρέους (μιλάει για το παγκόσμιο χρέος) που έχει φτάσει στο 318% του ΑΕΠ του πλανήτη».
Έχει σημασία να σημειώσουμε τους αριθμούς: το συνολικό παγκόσμιο χρέος βρίσκεται σήμερα στο 318% του ΑΕΠ του πλανήτη! Και συνεχίζει:
«…Που σημαίνει πως η ανάπτυξη στηρίζεται σε μια φούσκα που αργά ή γρήγορα θα σπάσει με ανυπολόγιστες συνέπειες. Οπότε, προβλέπεται ένα κύμα αθετήσεων πληρωμών άνευ προηγουμένου».
Και το άρθρο καταλήγει:
«Ο κίνδυνος νούμερο ένα είναι η Ιταλία, από την οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η επιβίωση της Ευρωζώνης. Οπότε, ολόκληρος ο πλανήτης».
Αυτές δεν είναι αισιόδοξες προσεγγίσεις από τους εκπροσώπους του κεφαλαίου. Ακριβώς το αντίθετο. Είναι εντελώς απαισιόδοξες και γεμάτες ανησυχία για το τι μέλει γενέσθαι.
Ας φύγουμε όμως από τη σαπίλα του συστήματος και τη «μαυρίλα» και απαισιοδοξία που προκαλεί (ειδικά στην Ελλάδα όπου περνάμε μια φάση ήττας, υποχώρησης και απογοήτευσης) και να πάμε στις δυνατότητες.
Πρωτοφανείς δυνατότητες για ανάπτυξη του πλούτου και του πολιτισμού
Ο Μαρξ είχε πει, όπως προαναφέραμε, ότι το καπιταλιστικό σύστημα θα φέρει τις παραγωγικές δυνατότητες, μέσα από την εξέλιξη της τεχνολογίας, σε τέτοια επίπεδα, που θα επιτρέπει στην ανθρωπότητα να περάσει στο «βασίλειο της ελευθερίας».
Αυτό σημαίνει πως το σύστημα θα είναι την ίδια στιγμή σάπιο αλλά ταυτόχρονα θα επιτρέπει το πέρασμα σε μια ανώτερη μορφή οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας, υπό την προϋπόθεση ότι θα ανατραπεί.
Τι έχουμε σήμερα από την άποψη των δυνατοτήτων; Περνάμε την «4η βιομηχανική επανάσταση» όπως ονομάζεται. Δεν ξέρω πόσοι την παρακολουθείτε.
Δεν ξέρω για παράδειγμα πόσοι ξέρετε ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν εργοστάσια αυτοκινήτων, στα οποία η παραγωγή δεν αγγίζεται από ανθρώπινο χέρι. Δηλαδή κατασκευάζονται εξολοκλήρου από ρομπότ. Αν έχετε δει τη διαφήμιση της Citroen για το Picasso θα είδατε ότι το ρομπότ, την ώρα που τέλειωνε το αυτοκίνητο έβαζε και την υπογραφή του Πικάσο.
Τα ρομπότ σήμερα δεν κατασκευάζουν μόνο αυτοκίνητα. Κατασκευάζουν ακόμη και… έργα τέχνης. Πόσοι έχετε υπόψη σας ότι ένα ρομπότ στην Ελλάδα κατασκευάζει τη φτερωτή Νίκη της Σαμοθράκης; Ένα αντίγραφο από το αυθεντικό έργο, το οποίο βρίσκεται στο Λούβρο. Δεν μιλάμε για ένα μικρό αγαλματάκι. Πρόκειται για ένα τεράστιο άγαλμα, βάρους 6,5 τόνων και ύψους δυόμιση σχεδόν μέτρων. Ξέρετε σε πόσο χρόνο θα κατασκευάσει το ρομπότ αυτό το άγαλμα; Σε ένα μήνα. Οποιοσδήποτε γλύπτης, θα χρειαζόταν πολλά χρόνια για να κατασκευάσει ένα άγαλμα τέτοιου μεγέθους και τέτοιας τέχνης. Αυτές είναι οι δυνατότητες που ανοίγονται.
Δεν ξέρω πόσοι παρακολουθείτε την εξέλιξη των τρισδιάστατων εκτυπωτών. Είναι μεγάλα μηχανήματα τα οποία λειτουργούν όπως οι εκτυπωτές που τους δίνεις την εντολή να τυπώσουν ένα κείμενο και το κάνουν – μόνο που οι κατασκευές τους είναι τρισδιάστατες.
Το προηγούμενο φθινόπωρο, στην Ολλανδία, χτίστηκε η πρώτη γέφυρα από τρισδιάστατο εκτυπωτή. Μιλάμε για γέφυρα κι όχι για κάνα μικρό γεφυράκι για να κάνουν βόλτα οι μαμάδες με τα παιδιά στα καροτσάκια, μια γέφυρα που σηκώνει φορτηγά.
Και όχι μόνο αυτό. Οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές αυτή τη στιγμή μπορούν να χτίσουν οποιοδήποτε κτίριο. Μπορούν να χτίσουν σπίτι, μπορούν να χτίσουν πολυκατοικία.
Στην Ολλανδία, πάλι, αυτή την εποχή ένας ολόκληρος οικισμός χτίζεται από τρισδιάστατο εκτυπωτή! Χωρίς να αγγίξει ανθρώπινο χέρι!
Υπάρχουν ήδη αυτοκίνητα που οδηγούνται από μηχανές, από ρομπότ, χωρίς να χρειάζονται οδηγούς, αυτό θα το έχετε δει. Στη δε Κίνα, αναπτύσσεται μια νέα γενιά ντελίβερι, χωρίς ντελιβεράδες, δηλαδή χωρίς οδηγούς. Παραγγέλνεις την πίτσα και έρχεται ένα μηχανάκι, μόνο του, και στην παραδίδει.
Αυτά τα πράγματα δείχνουν ότι υπάρχουν καταπληκτικές δυνατότητες, ότι είναι δυνατός ένας φανταστικός κόσμος! Η ανθρωπότητα μπορεί να απαλλαγεί από την ανάγκη οι άνθρωποι να δουλεύουν για να ζήσουν! Μπορούν να απελευθερωθούν εκατοντάδες εκατομμύρια εργαζομένων από το μόχθο της καθημερινής εργασίας! Μπορούν να μειωθούν δραστικά οι ώρες εργασίας για όλους!
2 ώρες δουλειά την ημέρα;
Πριν από είκοσι περίπου χρόνια ένας Αμερικανός οικονομολόγος, ο Τζέρεμι Ρίφκιν, είχε γράψει ένα σημαντικό βιβλίο, «το τέλος της εργασίας». Είχε αναλύσει σε αυτό το βιβλίο, ότι τότε, στα μέσα της δεκαετίας του 90 περίπου, η τεχνολογία είχε προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε αν η ανθρωπότητα υιοθετούσε αυτή την τεχνολογία, θα μπορούσε η εργάσιμη μέρα, να μειωθεί από 8 ώρες την ημέρα (τότε ακόμη υπήρχε οκτάωρο) σε 4 χωρίς να υπάρξει καμία μείωση του παραγόμενου πλούτου και επομένως καμία μείωση στο εισόδημα.
Αν στα μέσα της δεκαετίας του 90 (όταν αυτά τα οποία ανέφερα σχετικά με τη σημερινή αυτοματοποίηση ήταν ακόμα στη σφαίρα της φαντασίας) η εργάσιμη ημέρα μπορούσε να μειωθεί στις τέσσερις ώρες και να διατηρήσει το ίδιο επίπεδο παραγωγής, πόσο μάλλον σήμερα! Είναι εντελώς ρεαλιστικό να μιλήσει κάποιος για δύο ώρες την ημέρα για να μην πω λιγότερο.
Αυτή τη δυνατότητα μας παρέχει σήμερα η τεχνολογία αν εισαχθεί μαζικά στην παραγωγή! Θα ήταν ένα εκπληκτικό πράγμα αν μπορούσε να γίνει. Μπορεί το σύστημα να το κάνει;
Καπιταλιστές και τεχνολογία
Πότε εισάγουν οι καπιταλιστές νέες τεχνολογίες στην παραγωγή; Όταν είναι να βγάλουν κέρδος.
Δεν υπάρχει κανένας καπιταλιστής ο οποίος θα βάλει τις μηχανές να δουλεύουν και για τους απολυμένους εργάτες, αυτούς που δεν θα χρειάζονται στην παραγωγή θα πει: «ωραία παιδιά, περισσεύουνε τα τέσσερα πέμπτα των εργαζομένων, κρατάω το ένα πέμπτο και συνεχίζω να πληρώνω μισθό σε όλους». Ή να πει: «δεν θα απολυθεί κανείς, θα μειώσουμε τις ώρες εργασίας για όλους».
Αυτό που σε μια σοσιαλιστική κοινωνία είναι απλό, εύκολο, καταπληκτικό, στον καπιταλισμό είναι αδύνατο και αδιανόητο να υπάρξει! Δεν το λέμε μόνο εμείς αυτό, το λένε οι ίδιοι.
Θυμίζω το τι είπα για τον Μαρκ Κάρνεϊ στην αρχή, τον διευθυντή της τράπεζας της Αγγλίας, ο οποίος είπε ότι ο αυτοματισμός θα δημιουργήσει μαζική ανεργία, μείωση του βιοτικού επιπέδου και μπορεί να επαναφέρει τον Μαρξ και τον Ένγκελς στην επικαιρότητα.
Αλλά να αναφέρω και τι είπε πολύ πρόσφατα ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, επίσης εξέχον στέλεχος του συστήματος. Σύμφωνα με αυτόν, η εισαγωγή των ρομπότ με το ρυθμό που γίνεται σήμερα, θα δημιουργήσει 150 εκατομμύρια ανέργους και θα εμποδίσει την είσοδο νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας, άλλων 300 εκατομμυρίων. Μιλάμε για εκατομμύρια, όχι για χιλιάδες.
150 εκατομμύρια θα απολυθούν και 300 εκατομμύρια δε θα μπορέσουν να βρουν δουλειά, γιατί θα μπουν οι μηχανές (με τους ρυθμούς που μπαίνουν σήμερα) στην οικονομία. Για ποιο χρονικό διάστημα μιλάει; Μέχρι το 2022.
450 εκατομμύρια νέοι άνεργοι στον πλανήτη! Μέσα σε 5 χρόνια! Περίπου το 10% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Φανταστείτε για τα επόμενα 10, για τα επόμενα 20, ποιο είναι το μέλλον των εργαζομένων.
Έτσι, κάτι που θα μπορούσε να ήταν ευλογία μετατρέπεται σε εφιάλτη.
Η ανθρωπότητα μπορεί να απαλλαγεί από το μόχθο της καθημερινής εργασίας, μπορεί να δουλεύει δύο ώρες ή και λιγότερες την ημέρα και να απολαμβάνει τα ίδια και περισσότερα αγαθά, ο άνθρωπος μπορεί να ασχοληθεί με τον πολιτισμό, με τις επιστήμες, με τις τέχνες, με τα ενδιαφέροντά του, με ό,τι θέλει και ότι του αρέσει. Αλλά το καπιταλιστικό σύστημα μετατρέπει αυτή τη δυνατότητα σε εφιάλτη γιατί σημαίνει νέα μαζική ανεργία, νέα μαζική φτώχεια, κλπ.
Με άλλα λόγια, αντικειμενικά μιλώντας, όπως είχε προβλέψει ο Μαρξ (γιατί όλα αυτά είναι προβλέψεις που είχε κάνει ο Μαρξ από την εποχή του) ζούμε σε μια εποχή κοινωνικής επανάστασης.
Η ανατροπή δεν γίνεται αυτόματα
Αλλά τα πράγματα δεν είναι απλά και εύκολα. Γιατί μια επανάσταση δε γίνεται αυτόματα. Η κοινωνία δεν μπορεί να περάσει από το ένα κοινωνικό σύστημα στο άλλο με έναν αυτόματο τρόπο. Περνάει μέσα από την ταξική πάλη.
Και περνάει μέσα από την ταξική πάλη γιατί δεν υπάρχει και δεν έχει υπάρξει ποτέ στην ιστορία του ανθρώπου, άρχουσα τάξη η οποία να παραχωρήσει τον πλούτο και τα προνόμια τα οποία έχει στους καταπιεσμένους, στους φτωχούς, χωρίς μάχη. Θα το παλέψουν με νύχια και με δόντια.
Κι αν χρειαστεί να καταλύσουν κάθε δημοκρατικό δικαίωμα που υπάρχει για να κρατήσουν την εξουσία τους, αυτό θα επιχειρήσουν να κάνουν. Επομένως είναι θέμα αγώνα από τα κάτω, αγώνα από τις κοινωνίες.
Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, το ερώτημα δεν είναι αν θα έχουμε επαναστατικά γεγονότα και επαναστατικές ανατροπές. Είναι 100% σίγουρο ότι θα έχουμε. Το ερώτημα είναι αν θα μπορέσουν να νικήσουν αυτές οι επαναστάσεις.
Εδώ στην Ελλάδα, η εικόνα στην κοινωνία είναι απαισιόδοξη. Ο μέσος Έλληνας εργαζόμενος με τον οποίο θα μιλήσεις, θα σου πει ότι δε γίνεται τίποτα, κάναμε ό,τι μπορούσε να γίνει, το 11, το 12, το 13, βγάλαμε και τον ΣΥΡΙΖΑ και να τα αποτελέσματα, συνεχίζει τις πολιτικές των άλλων. Αυτό το συναίσθημα των Ελλήνων εργαζομένων είναι κατανοητό.
Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε τους αγώνες που έδωσε το κίνημα. Πρέπει να αναγνωρίζουμε ότι η κοιλιά που περνάει είναι φυσιολογική. Μετά από κάθε ήττα είναι φυσικό να υπάρχει κοιλιά, απογοήτευση. Δεν είναι ένα ελληνικό φαινόμενο, είναι διεθνές φαινόμενο, αφορά όλες τις εργατικές τάξεις, όλους τους λαούς, όλου του κόσμου.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε τους αγώνες που δόθηκαν την περίοδο 10 – 13 που έκαναν το ελληνικό εργατικό κίνημα σύμβολο αγώνα για το παγκόσμιο εργατικό κίνημα και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ελληνικό κίνημα έχει περάσει από πολύ χειρότερα πράγματα από αυτά που περνάει σήμερα. Έχει περάσει από εμφύλιο, έχει περάσει από κατοχή, έχει περάσει από δικτατορία, αλλά ξαναβγήκε στους δρόμους, ξαναστάθηκε στα πόδια του έγραψε χρυσές σελίδες αγώνων. Κι αυτό θα το κάνει ξανά στο μέλλον, απλά δεν υπάρχει τρόπος να ξέρουμε πότε.
Για να μπορέσει το κίνημα να νικήσει όμως υπάρχει μια προϋπόθεση. Αυτό το απόδειξε με αρνητικό τρόπο ο ΣΥΡΙΖΑ. Επειδή το κενό στην κοινωνία και την Αριστερά το κάλυψε ο ΣΥΡΙΖΑ, όταν ήρθε η ανάγκη της σύγκρουσης ο ΣΥΡΙΖΑ ξεπούλησε και άφησε το κίνημα στη φάση την οποία βρισκόμαστε.
Χρειαζόμαστε την κατάλληλη πολιτική ηγεσία, χρειάζεται ο κατάλληλος πολιτικός φορέας, που θα λειτουργεί σαν επιτελείο της εργατικής τάξης, για να κατευθύνει τη δράση του κινήματος, την επαναστατική του δράση, στη σωστή κατεύθυνση. Με στόχο και με σχέδιο για την αφαίρεση της εξουσίας από το κεφάλαιο και το πέρασμά της στα εργατικά και λαϊκά στρώματα. Χωρίς ένα τέτοιο φορέα η κατάληψη της εξουσίας είναι αδύνατη.
Ο απαισιόδοξος θα πει, «καλά, 150 χρόνια μετά από όταν ο Μαρξ τα έγραφε αυτά, εξακολουθείτε να πιστεύετε ότι ισχύουν;».
Μια πρώτη απάντηση σε αυτό είναι ότι αν ο Μαρξ έκανε κάπου λάθος, ας μας το υποδείξει κάποιος και θα το κουβεντιάσουμε. Το πιο σημαντικό όμως είναι άλλο. 150 χρόνια, είναι μεγάλο χρονικό διάστημα για όλους εμάς, γιατί σημαίνει δυο ανθρώπινες ζωές. Αλλά για την ιστορία της εξέλιξης της ζωής του πλανήτη μας, που μετρά δισεκατομμύρια χρόνια, είναι ελάχιστος χρόνος.
Για ποια Αριστερά να παλέψουμε;
Με βάση την πιο πάνω κατανόηση πρέπει να συνεχίσουμε την πάλη για να φτιάξουμε μια Αριστερά η οποία:
- Να έχει επαναστατικό πρόγραμμα, επαναστατικούς στόχους και στρατηγική για να μη μείνει στη μέση του δρόμου όπως έμεινε ο ΣΥΡΙΖΑ.
- Να είναι ενωτική. Να μην είναι όπως το ΚΚΕ ή τον κύριο όγκο της ΑΝΤΑΡΣΥΑ που, όπως ξέρουμε όλοι, αρνούνται να συνεργαστούν με οποιονδήποτε εκτός αν συμφωνεί πλήρως μαζί τους.
- Να έχει την κατανόηση ότι για να μπορέσεις να μπεις μπροστά και να ηγηθείς, με το σωστό τρόπο, των μεγάλων εργατικών μαζών, δε φτάνει να φωνάζεις απλά «επανάσταση, επανάσταση, επανάσταση», όσο πιο δυνατά μπορείς. Αλλά πρέπει την ίδια στιγμή που μιλάς για την ανάγκη της νέας κοινωνίας να παλεύεις για τα πιο απλά, τα πιο καθημερινά προβλήματα των εργατικών και των νεολαιίστικων στρωμάτων και να συνδέεις τα δύο. Να έχει δηλαδή κατανόηση της «μεταβατικής μεθόδου».
- Πρέπει να είναι δημοκρατική. Και στο εσωτερικό της και σε σχέση με τα κινήματα, να σέβεται τις αποφάσεις των κινημάτων, να παλεύει με υπομονή για να πείσει την πλειοψηφία, να μην καπελώνει και να μην στέλνει τελεσίγραφα.
- Τέλος η Αριστερά που χρειαζόμαστε πρέπει να είναι διεθνιστική. Γιατί κανένας δεν μπορεί παλεύοντας απλά σε εθνικό επίπεδο να πετύχει τους πιο πάνω στόχους.
Για μια διεθνή οργάνωση των εργαζομένων
Αυτό ήταν που ξεκίνησε ο Μαρξ να προσπαθεί να δημιουργήσει ο Μαρξ, μαζί με τον Ένγκελς, πριν από πάνω από ενάμιση αιώνα. Όταν κατέληξε στα συμπεράσματα τα οποία αναφέραμε, δεν ξεκίνησε να δημιουργήσει ένα γερμανικό κόμμα, σαν γερμανικής καταγωγής που ήταν. Προσπάθησε να φτιάξει μια διεθνή οργάνωση εργαζομένων, συσπειρώνοντας δυνάμεις από όλη την Ευρώπη και την Αμερική, έγινε η πρώτη προσπάθεια να δημιουργηθεί η πρώτη διεθνής οργάνωση εργαζομένων, που να φέρει σε πέρας αυτό το μεγάλο καθήκον που ανέφερα, σε διεθνές επίπεδο.
Αυτός ο αγώνας συνεχίζεται!
Όλα αυτά ακούγονται δύσκολα για το ελληνικό κίνημα, γιατί είναι σε φάση ήττας και υποχώρησης. Αλλά δεν είναι αυτή η εικόνα που υπάρχει διεθνώς. Σε πολλές χώρες έχουμε ένα εντελώς διαφορετικό κλίμα, έχουμε μεγάλους αγώνες και μάλιστα επιθετικούς, σε μια σειρά χώρες έχουμε σημαντικές νίκες.
Σαν «Ξεκίνημα» δουλεύουμε σε διεθνές επίπεδο, δεν είμαστε απλά μια εθνική οργάνωση, συμμετέχουμε σε μια διεθνή επιτροπή, τη CWI, που λειτουργεί σε σχεδόν πενήντα χώρες, ακριβώς γιατί για να μπορέσουμε να αλλάξουμε την κοινωνία πρέπει να δουλεύουμε σε διεθνές επίπεδο.
Στη συνέχεια θα μιλήσει ο σύντροφος Πολ Μέρφι, βουλευτής στο ιρλανδικό κοινοβούλιο εκ μέρους της αδελφής οργάνωσης του «Ξ» στην Ιρλανδία. Ο Πολ θα μας μιλήσει για την άλλη εικόνα των πραγμάτων: για τις ιστορικές νίκες που σημείωσε το κίνημα στην Ιρλανδία και σε άλλες χώρες.
Κλείνω λέγοντας ότι στο ερώτημα του πως θα φτιάξουμε αυτή την έρημη την Αριστερά που χρειαζόμαστε, μπροστά στην εικόνα του κατακερματισμού και του σεχταρισμού που υπάρχει στην Ελλάδα, η απάντηση είναι μία, μόνο μία. Πρέπει να οργανωθούμε σύντροφοι και συντρόφισσες. Αν περιμένουμε με κάποιο αυτόματο τρόπο να εμφανιστεί η Αριστερά που επιδιώκουμε, αυτός δεν υπάρχει. Αν κάνει το βήμα της οργάνωσης ο καθένας και η κάθε μια από μας, τότε φέρνουμε ένα βήμα πιο κοντά αυτό το μεγάλο στόχο για το μέλλον!
