Η εξέγερση του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβρη του 1973, αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου μπορεί να μην έριξαν τη Χούντα των συνταγματαρχών, αλλά ήταν ένας καταλυτικός παράγοντας για να ταρακουνήσει τα θεμέλιά της δικτατορίας, που επιβλήθηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα στις 21 Απριλίου του 1967.
Η στέρηση δικαιωμάτων, η καταστολή, ο αυταρχισμός, αλλά και η κατάργηση του συνδικαλισμού και το τσάκισμα της Αριστεράς μέσα από φυλακίσεις, βασανισμούς και εξορίες ήταν τα στοιχεία που συνέθεταν το ασφυκτικό κλίμα τρόμου που είχε δημιουργήσει η Χούντα από την αρχή της επιβολής της. Και μέσα σε αυτό το κλίμα συσσωρεύτηκε η οργή και η δυσαρέσκεια που διαπερνούσε όχι μόνο το φοιτητικό κίνημα, αλλά και τα πλατιά λαϊκά στρώματα.
Οι πρώτες αντιδράσεις των φοιτητών
Η εξέγερση του Νοέμβρη δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία», καθώς μέσα στη χρονιά είχαν προηγηθεί φοιτητικές κινητοποιήσεις με προχωρημένα χαρακτηριστικά και αιτήματα.
Οι πρώτες κινητοποιήσεις από το φοιτητικό κίνημα ξεκίνησαν στις 14 Φλεβάρη του 1973, με την πραγματοποίηση συγκέντρωσης στο Πολυτεχνείο ζητώντας την κατάργηση του Ν. 1347. Ένας νόμος που υποχρέωνε όσους φοιτητές είχαν αναπτύξει συνδικαλιστική δράση, να στρατολογούνται. Με αυτό το τρόπο η Χούντα έβαζε στο στόχαστρό της τους φοιτητές που έμπαιναν μπροστά στον αγώνα.
Οι αστυνομικές δυνάμεις μπήκαν στο κτίριο του Πολυτεχνείου, προχωρώντας σε συλλήψεις φοιτητών, ενώ αυτοί που αναγκάστηκαν να διακόψουν τις σπουδές τους για να υπηρετήσουν στο Στρατό έφτασαν τους 100.
Λίγες μέρες μετά, στις 21 Φλεβάρη του 1973, η Νομική Σχολή της Αθήνας καταλήφθηκε από φοιτητές, με βασικά συνθήματα «Κάτω η Χούντα» και «Ζήτω η Ελευθερία». Η αστυνομία προχώρησε σε κατασταλτικές μεθόδους προκειμένου να διακοπεί η κατάληψη. Ήταν προφανές πως η κατάληψη της Νομικής ήταν προπομπός για όσα θα εξελιχθούν λίγους μήνες αργότερα.
Η εξέγερση του Νοέμβρη
Η κορύφωση της αντίστασης ήρθε με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου που διαδραματίστηκαν από τις 14 μέχρι τις 17 Νοέμβρη.
Στις 14 Νοέμβρη, οι φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο χώρο του Πολυτεχνείου αποφασίζοντας να απέχουν από τα μαθήματα. Στη συνέχεια οι γενικές συνελεύσεις των φοιτητών αποφάσισαν να προχωρήσουν στην κατάληψη του Πολυτεχνείου.
Στο σημείο κατέφτασαν πλήθος φοιτητών από άλλες σχολές αλλά και εργαζόμενοι, οργανώνοντας τα επόμενα βήματά τους. Δημιουργήθηκε η Συντονιστική Επιτροπή της κατάληψης του Πολυτεχνείου που απαρτιζόταν από 22 φοιτητές και 2 εργαζόμενους. Η Συντονιστική Επιτροπή αμέσως διεύρυνε τα αιτήματα της κινητοποίησης, φέρνοντας στην επιφάνεια τη διεκδίκηση ολόκληρου του καταπιεσμένου λαού για την ελευθερία του, με βασικό σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία».
Την ίδια ώρα δημιουργήθηκαν επιτροπές σε όλες τις σχολές για την καλύτερη οργάνωση της κατάληψης και οι πιο σημαντικές αποφάσεις παίρνονταν μέσα από τις συνελεύσεις των φοιτητών.
Ταυτόχρονα, ξεκίνησε να λειτουργεί αυτοσχέδιος ραδιοφωνικός σταθμός με στόχο την ενημέρωση των φοιτητών και της κοινωνίας σχετικά με τις αποφάσεις της Συντονιστικής Επιτροπής και των φοιτητικών συνελεύσεων, ενώ οργανώθηκε νοσοκομείο και εστιατόριο για τις ανάγκες του κόσμου που βρισκόταν μέσα στο Πολυτεχνείο.
Η εξέγερση πολύ γρήγορα πήρε μαζικό χαρακτήρα, με δεκάδες χιλιάδες κόσμου να συγκεντρώνεται μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο, προσφέροντας από φαγητά μέχρι και φάρμακα για να συνεχίσουν τον αγώνα.
Το αίτημα για πτώση της Χούντας και ελευθερία είχε μαζική απήχηση και ηχούσε σε όλη την πόλη.
Η αντίδραση της Χούντας
Κάτω από αυτές τις συνθήκες και με το φόβο ότι η εξέγερση θα λειτουργούσε σαν χιονοστιβάδα που θα ανάτρεπε το δικτατορικό καθεστώς, η Χούντα αντέδρασε με τον πιο βίαιο τρόπο.
Στις 16 Νοέμβρη, η αστυνομία επιτέθηκε στους συγκεντρωμένους έξω από το Πολυτεχνείο με αύρες νερού και γκλοπ. Πολλοί από τους συγκεντρωμένους βρέθηκαν στο νοσοκομείο τραυματισμένοι. Αμέσως στήθηκαν οδοφράγματα προκειμένου να εμποδίσουν τις αστυνομικές δυνάμεις να προσεγγίσουν το χώρο.
Αυτή η αποτυχημένη επέμβαση της αστυνομίας οδήγησε τον Παπαδόπουλο να δώσει την εντολή για να επέμβει ο στρατός.
Τα ξημερώματα της 17ης Νοέμβρη τρία τανκς βρέθηκαν έξω από το Πολυτεχνείο. Το ένα από αυτά ήταν στραμμένο προς την κεντρική πύλη. Η Συντονιστική Επιτροπή ζητά να γίνουν διαπραγματεύσεις, άλλο το αίτημα της δεν έγινε δεκτό.
Στις 3 τα ξημερώματα, το ένα τανκ εισέβαλε στο χώρο του Πολυτεχνείου μετά από εντολή που είχε λάβει, καταπλακώνοντας όσους ήταν πάνω και πίσω από την πύλη. Στη συνέχεια επικράτησε ένα κλίμα τρόμου και χάους με χιλιάδες κόσμο να προσπαθεί να ξεφύγει από τη βιαιότητα των αστυνομιών και των ΕΣΑτζήδων (Ελληνική Στρατιωτική Αστυνομία) και τα πυρά των ελεύθερων σκοπευτών που ήταν ακροβολισμένοι στις ταράτσες των σπιτιών γύρω από το Πολυτεχνείο.
Σύμφωνα με την μελέτη του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, οι ταυτοποιημένοι και πλήρως επιβεβαιωμένοι νεκροί της εξέγερσης είναι 24 άτομα. Ενώ οι επιβεβαιωμένοι τραυματίες κατά τη διάρκεια 15-17 Νοέμβρη έφταναν στους 1.103.
Το τέλος της Χούντας
Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου οδήγησαν σε μια εσωτερική κρίση την δικτατορία και με ένα νέο εσωτερικό πραξικόπημα ο Γιάννης Ιωαννίδης ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο. Όμως, ο επίλογος της Χούντας γράφτηκε με τα τραγικά γεγονότα της Κύπρου.
Σε μια προσπάθεια του καθεστώτος να σκληρύνει τη στάση του, προχώρησε στην ανατροπή του προέδρου της κυπριακής δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπου Μακάριου, με το πραξικόπημα της 15ης Ιούλη του 1974. Αυτό το γεγονός έδωσε την κατάλληλη αφορμή στον Τούρκικο στρατό, που παραμόνευε στη γωνία, να εισβάλει στη Κύπρο στις 20 Ιούλη.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου με τον ηρωισμό των φοιτητών και των εργαζομένων αποτελεί πηγή έμπνευσης για τους νέους αγωνιστές. Δείχνει πως όταν ο λαός είναι αποφασισμένος να στραφεί ενάντια στην αδικία, μπορεί να γκρεμίσει και τα πιο σκληρά καθεστώτα.
