Σαν σήμερα πριν από 100 χρόνια η εργατική τάξη της Ρωσίας κατακτούσε την εξουσία χτίζοντας το πρώτο εργατικό κράτος στην ιστορία. Μ’ αυτή την αφορμή δημοσιεύουμε άρθρο του σ/φου Σεραφείμ Σεφεριάδη*, που δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα Νέα Σελίδα την Κυριακή 22 Οκτώβρη.
Υπενθυμίζουμε στους αναγνώστες μας ότι σήμερα, Τετάρτη 25 Οκτώβρη, το «Ξ» οργανώνει μαζί με την Αριστερή Ριζοσπαστική Κίνηση (ΑΡΚ) εκδηλώσεις στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη με θέμα τη Ρωσική Επανάσταση. Τις επόμενες μέρες θα ακολουθήσουν κι άλλα κείμενα σχετικά με τον Οκτώβρη ενώ μέσα στο Νοέμβρη θα ακολουθήσουν κι άλλες τοπικές εκδηλώσεις με θέματα γύρω από τον Οκτώβρη.
Δεκαετίες συστηματικής παραχάραξης ένθεν και ένθεν πολιτικών διαχωριστικών γραμμών και αποχρώσεων, απειλούν την κοσμοϊστορικής σημασίας επέτειο της Οκτωβριανής επανάστασης, κυρίως την πολιτικά ενεργό της μνήμη. Στα καθ’ ημάς, το φαινόμενο επιτείνεται από την επίσημη –πλην συχνά υπόρρητη– διάχυση του δόγματος ΤΙΝΑ («δεν υπάρχει εναλλακτική») καθώς και τη σιωπηλή σύζευξη σοσιαλισμού και απολυταρχίας: «τι να έκαναν οι κυβερνώντες, οι δανειστές ήταν σκληροί και το περιβάλλον αντίξοο. Στο κάτω-κάτω, ποιος θέλει να γίνει…Β. Κορέα»;
Στις περιστάσεις ακυρώνονται με τον τρόπο αυτό τόσο το περιεχόμενο του σοσιαλιστικού οράματος, όσο και οι πολιτικές παρακαταθήκες που είναι απαραίτητες για την επίτευξή του.
Πρέπει λοιπόν να τονιστεί πως σοσιαλισμός δεν είναι τα γραφειοκρατικά εξαμβλώματα που κατέρρευσαν το 1989, αλλά βάθεμα της δημοκρατίας στο κοινωνικό επίπεδο: κοινωνική ιδιοποίηση και διαχείριση του πλούτου που η ίδια η κοινωνία παράγει.
Αυτό μπορεί διαφεύγει την προσοχή πολλών νοσταλγών ή/και διαπρύσιων αντιπάλων, όμως το σοσιαλιστικό αίτημα είναι σήμερα όχι μόνο υπερώριμο, είναι στην πραγματικότητα η μόνη εφικτή διέξοδος στα συστημικά αδιέξοδα (είναι ο πραγματικός «ρεαλισμός»).
Σε αντίθετη περίπτωση, ελλοχεύει ένα μέλλον εκτράχυνσης της κυριαρχίας με επίταση των αλλεπάλληλων μορφών βαρβαρότητας (ρατσισμός, κοινωνική καταβαράθρωση, κλιματική αλλαγή) ώστε να «έρθουν επενδυτές», χωρίς διόλου να αποκλείεται και ο κίνδυνος ενός πυρηνικού ολέθρου. Πρόκειται βέβαια για συμπέρασμα που δεν θα βρούμε σε όσες αναλύσεις επιχειρούν την «μουσειοποίηση» του Οκτώβρη, τη γνωστική και πολιτική του απονέκρωση (και είναι βέβαιο ότι τέτοιες θα δούμε πολλές) γι’ αυτό και έχει σημασία να αναμετράται κανείς διαρκώς με το τι ακριβώς κατέρρευσε το 1989 και ποιοι μηχανισμοί οδήγησαν στην ανάδυσή του.
Κατέρρευσε καταρχάς το μοντέλο της γραφειοκρατικής λειτουργίας που μπορεί πρόσκαιρα να –αυταπατάται πως– αποκομίζει νίκες, όμως σε βάθος χρόνου εκθρέφει νέες κυριαρχίες και τελικά τον ίδιο του τον καταποντισμό. Ας το έχουν υπόψη τους αυτό όσοι με άκρως γραφειοκρατικά μέσα παραχάραξαν τη λαϊκή εντολή και σήμερα θρασύτατα –εκλαμβάνοντας την λαϊκή αποκαρδίωση ως «συναίνεση»– επαίρονται για τη διατήρησή τους στην εξουσία.
Συναφώς, πρέπει εδώ να τονιστεί πως η Οκτωβριανή επανάσταση επικράτησε όχι ως γραφειοκρατικό πραξικόπημα, αλλά –το ακριβώς αντίθετο– σε συνθήκες άπλετης και διαρκούς εσωτερικής δημοκρατίας: οι Μπολσεβίκοι έπρεπε να κερδίσουν την πλειοψηφία στα επαναστατικά συμβούλια (το πέτυχαν το Σεπτέμβρη του ’17) και ο ίδιος ο Λένιν την πλειοψηφία στο εσωτερικό του κόμματος των Μπολσεβίκων προτού γίνει το οτιδήποτε. Τότε όμως πώς επήλθε ο σταλινικός εκφυλισμός;
Οι λόγοι είναι πολλοί και ιστορικά συγκεκριμένοι. Όμως μπορούν να συνοψιστούν στην απομόνωση του πρώτου εργατικού κράτους, σε συνδυασμό με την ενσυνείδητη –και άκρως ιδιοτελή– υιοθέτηση του δόγματος του «σοσιαλισμού σε μια χώρα» από την εκκολαπτόμενη γραφειοκρατία. Είναι κι αυτό που εκκωφαντικά κατέρρευσε.
Το συμπέρασμα είναι εξαιρετικά πολύτιμο γιατί στρέφει την προσοχή στην εγρήγορση που κάθε μετασχηματιστικό υποκείμενο οφείλει να έχει: στο ότι, δηλαδή, ο σοσιαλισμός, εκτός από σύμφυτος με την πραγματική δημοκρατία, είναι σύμφυτος και με το διεθνισμό.
Οι σύμμαχοι της αντιμνημονιακής Ελλάδας, λ.χ., δεν ήταν ποτέ ο Σουλτς, ο Ολλάντ ή άλλοι «ευαίσθητοι παράγοντες», αλλά όσοι κατέκλυσαν τις 200 και πλέον πόλεις σ’ όλη την Ευρώπη (και πέρα απ’ αυτήν) τις παραμονές του δημοψηφίσματος. Ριζική λύση στα ελληνικά προβλήματα δεν μπορεί λοιπόν να επέλθει με εθνικές αναδιπλώσεις αλλά με ενσυνείδητο διεθνικό προσανατολισμό. Τα ισοζύγια για ριζικούς μετασχηματισμούς ήταν και θα παραμείνουν ευνοϊκά.
Για όσες και όσους –κι αυτοί, πάρα τα φαινόμενα, είναι πολυάριθμοι– αναζητούν διέξοδο στα σημερινά αδιέξοδα της πολιτικής υποταγής και της αξιακής συνδιαλλαγής ο Οκτώβρης εξακολουθεί να εμπνέει γιατί, σε πείσμα των ανεπίγνωστων, δείχνει πως εύρωστη εναλλακτική πράγματι υπάρχει: η αριστερή πολιτική που δεν καμώνεται ευκαιριακά ό,τι δεν είναι και δεν αντιποιείται αρχές και πρακτικές, αλλά βρίσκει τον τρόπο να καταστήσει τις αρχές αυτές λειτουργικές –όπως δι-ιστορικά, έτσι και τώρα– επωμίζεται τη μείζονα ευθύνη των καιρών: να φέρει την κοινωνική χειραφέτηση.
* Ο Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Life Member στο Πανεπιστήμιο του Cambridge (CLH).
